Alimenty a inflacja

Obecnie sytuacja ekonomiczna w Polsce jest niełatwa. W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy nastąpił znaczny wzrost cen towarów i usług. Inflacja sprawia, że codzienne zakupy oraz finansowanie innych niezbędnych potrzeb stają się dużą trudnością. Niestety, dla większości z nas wzrost wynagrodzenia nie idzie w parze ze wzrostem kwot, które regularnie przeznaczamy na produkty i usługi. Spadek siły nabywczej pieniądza sprawia też, że alimenty zasądzone w kwocie ustalonej kilka lat temu nie odpowiadają dzisiejszym oczekiwaniom.

Kiedy można żądać zmiany wysokości alimentów?

Kodeks rodzinny i opiekuńczo określa krótko, że w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Z kolei zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. W orzecznictwie wskazano, że przez zmianę stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.i.o. należy uznawać wszelkie zmiany w statusie ekonomicznym stron powodujące odmienność (zwiększenie lub zmniejszenie) zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych, ale i możliwości majątkowych zobowiązanego. Zmianę taką należy przy tym oceniać w warunkach konkretnego stanu faktycznego przy uwzględnieniu istnienia warunków i okoliczności istotnych, mających charakter trwały (wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z 17.04.2013 r., I Ca 113/13). Zmiana stosunków, mająca wpływ na możliwość zmiany zakresu obowiązku alimentacyjnego, obejmuje więc zwiększenie się lub zmniejszenie się potrzeb uprawnionego lub możliwości finansowych zobowiązanego.

Niewątpliwie zmiana stosunków obejmuje także ogólny istotny wzrost cen w gospodarce. W literaturze prawniczej podkreślono, że utrzymująca się lub lekko wzrastająca inflacja nie uzasadnia przyjęcia, że nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Nie ma natomiast przeszkód, by za zmianę stosunków uznać znaczny wzrost cen (np. taki, który obserwujemy w 2022 r.), zwłaszcza gdy zakres żądanych świadczeń alimentacyjnych miałby być porównany z wysokością aktualnych świadczeń, orzeczonych kilka lat temu.

W jaki sposób inflacja może wpłynąć na zmianę alimentów?

Spadek siły nabywczej pieniądza odczuwa każdy z nas. Niektórzy w mniejszym stopniu, inni – w większym. Inflacja może więc wpływać na zakres świadczeń alimentacyjnych na dwa sposoby:
inflacja może wpływać na zmniejszenie możliwości finansowania usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego przez niego samego lub przez np. rodzica pierwszoplanowego – można wtedy żądać podwyższenia przez sąd kwoty alimentów;
inflacja może także zmniejszać możliwości zarobkowe i majątkowe obowiązanego do płacenia alimentów – jest to podstawa do przeciwdziałania żądaniu podwyższenia alimentów, a w niektórych przypadkach może to prowadzić nawet do obniżenia alimentów.

Alimenty procentowe – sposób na przeciwdziałanie skutkom inflacji?

Alimenty najczęściej są zasądzane w określonej stałej kwocie, która ma być płacona co miesiąc (np. 1500 zł). Istnieje również rzadko spotykana do tej pory możliwość orzeczenia tzw. alimentów procentowych (ułamkowych), których wysokość uzależniona jest od określonej zmiennej wartości. Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów (zasada prawna) z 22.09.1979 r., sygn. akt III CZP 16/79, wskazał, że w wypadku gdy uprawniony do alimentacji ma prawo do równej stopy życiowej ze zobowiązanym, zasądzenie alimentów przez określenie ich w ułamkowej części wynagrodzenia nie jest wyłączone, jeżeli wynagrodzenie stanowi jedyne stałe źródło utrzymania zobowiązanego, a system tego wynagrodzenia usprawiedliwia takie rozstrzygnięcie. Aby przeciwdziałać sztucznemu zaniżaniu wynagrodzenia, od którego wysokości zależeć będzie wysokość alimentów, Sąd Najwyższy wskazał, że w orzeczeniu o zasądzeniu alimentów przez określenie ich ułamkowej części wynagrodzenia zobowiązanego określenie dolnej ich granicy nie jest wyłączone; w sentencji takiego orzeczenia sąd nie określa składników wynagrodzenia zobowiązanego do alimentacji (uchwała SN z 4.07.1980 r., III CZP 47/80).

Wysokość wynagrodzenia za pracę nie jest jedynym wskaźnikiem, od którego może zależeć wysokość rat alimentacyjnych. Podstawą ustalenia alimentów mogą być również m.in.:
wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę;
wysokość przeciętnego wynagrodzenia (publikowana co kwartał przez Główny Urząd Statystyczny);
minimalna lub przeciętna wysokość wynagrodzenia w określonym zawodzie (np. nauczyciela lub lekarza).

Alimenty orzeczone w taki sposób są dość dobrze zabezpieczone przed wzrostem inflacji, ponieważ wzrost wynagrodzenia, choć ostatnio słabszy niż wzrost inflacji, nieustannie postępuje. Interes uprawnionego do alimentów będzie zabezpieczony w szczególności, gdy wysokość rat alimentacyjnych zależeć będzie od wysokości przeciętnego wynagrodzenia zmieniającego się co kwartał. Do tej pory tzw. alimenty procentowe nie były często spotykane w praktyce sądowej, jednak wciąż rosnąca w Polsce inflacja może sprawić, że wskazany sposób ustalania wysokości rat alimentacyjnych będzie coraz powszechniejszy.

Kredyty ze zmienną stopą procentową – czy wzrost rat ma wpływ na alimenty?

Kredyty złotowe ze zmienną stopą procentową najczęściej są powiązane ze wskaźnikiem WIBOR, którego wartość wynika z wysokości stóp procentowych. Rada Polityki Pieniężnej w ostatnich miesiącach znacznie podniosła stopy procentowe, aby zahamować poziom wzrostu inflacji.

Znaczny wzrost miesięcznej raty kredytu, wynikający ze wzrostu wskaźnika WIBOR, zdecydowanie ma wpływ na zakres świadczenia alimentacyjnego. Wysokie raty mogą, oczywiście, sprawiać, że obowiązany do alimentów będzie mógł żądać alimentów wyższych. Wzrost rat może obciążać również obowiązanego do płacenia alimentów i będzie to stanowiło podstawę do obniżenia alimentów, skoro wpływa na zmniejszenie możliwości finansowych obowiązanego.

Jeśli szukasz prawników zajmujących się prawem rodzinnym, skontaktuj się z kancelarią Lexay. Każdorazowo ustalamy, jaka kwota alimentów może być dochodzona przez naszych klientów w oparciu o konkretny stan faktyczny, uwzględniając przy tym rosnącą inflację.