Czy można podzielić majątek w trakcie rozwodu?

Przez zawarcie małżeństwa między małżonkami tworzy się tzw. majątek wspólny (dorobkowy), co oznacza, że od tej chwili wynagrodzenia za pracę czy dochody z innej działalności zarobkowej małżonków, a także wszelkie przedmioty zakupione z tych środków stają się ich wspólnością. Gdy małżonkowie decydują się na rozwód majątek ten należy podzielić- co do zasady po połowie.

Generalną zasadą jest podział majątku dorobkowego dopiero po uzyskaniu wyroku rozwodowego. Art.  35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mówi bowiem, że: „W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku”

Wprowadzony przez ustawodawcę zakaz dokonywania podziału majątku wspólnego dotyczy okresu trwania wspólności ustawowej, który nie zawsze pokrywa się z czasem trwania związku małżeńskiego. W sytuacji zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej, orzeczenia separacji, ustanowienia w drodze orzeczenia sądowego rozdzielności majątkowej, ubezwłasnowolnienia oraz ogłoszenia upadłości występuje możliwość dokonania podziału majątku wspólnego przed orzeczeniem rozwodu. Nie uchyla natomiast zakazu podziału majątku wspólnego pozostawanie małżonków w separacji faktycznej.

W wielu wypadkach proces rozwodowy jest długotrwały, a małżonkowie mają potrzebę jak najwcześniejszego uregulowania między sobą kwestii finansowych. Przez cały czas trwania rozwodu małżonkowie co do zasady mają wspólność majątkową, co wiąże się z tym, że rzeczy nabywane przez każdego z nich w toku trwania procesu wciąż wchodzą do majątku wspólnego. Istnieją natomiast sposoby na podział majątku małżonków już w trakcie trwania postępowania rozwodowego, a jeszcze przed uprawomocnieniem się orzeczenia o rozwodzie.

Podział majątku u notariusza

Wbrew powszechnej opinii tzw. intercyza może być zawarta nie tylko przed ślubem, ale także w trakcie trwania małżeństwa. Jest to prosty i szybki sposób na podział majątku wspólnego małżonków jeszcze przed uzyskaniem rozwodu. Niemniej jednak wymagana jest w tym przypadku obopólna zgoda stron.

Gdy strony dojdą do porozumienia należy udać się do notariusza, a tam w pierwszej kolejności zawrzeć umowę o rozdzielność majątkową, a następnie umowę o podziale majątku wspólnego. Obydwie mogą być zawarte w jednym akcie notarialnym. Zwykle taką umowę sporządza notariusz, na podstawie uzgodnionych przez strony wytycznych co do podziału majątku dorobkowego. Podział ten może nastąpić bez żadnych rozliczeń finansowych między małżonkami albo ze spłatą lub dopłatą.

Podział majątku wspólnego w drodze umowy majątkowej małżeńskiej niesie wiele dodatkowych korzyści. W przypadku podziału umownego strony mogą ograniczyć podział tylko do części majątku wspólnego, mogą przy ustalaniu wartości poszczególnych przedmiotów uwzględnić ich subiektywną wartość, a także mogą dowolnie ustalić komu przypadną poszczególne przedmioty. Mają również możliwość uzgodnienia wysokoś i terminy ewentualnych spłat czy dopłat.

Ponadto, jeżeli w skład majątku wspólnego nie wchodzi nieruchomość, użytkowanie wieczyste lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu to umowa o podział majątku wspólnego może zostać zawarta w zwykłej formie pisemnej (np. gdy w skład majątku małżonków wchodzą same ruchomości, jak np. samochód).

Dodatkowym argumentem do znalezienia porozumienia z małżonkiem i dokonania umownego podziału majątku wspólnego przed wyrokiem rozwodowym są znacznie niższe koszty w porównaniu do sądowego podziału majątku dorobkowego. Taksa notarialna zależy bowiem od wartości majątku, który jest przedmiotem podziału i może wynieść od 100 do 10 000 zł. Przykładowo, za podział majątku o wartości powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł małżonkowie zapłacą maksymalnie 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł. Decydując się natomiast na sądowy podział majątku małżonkowie muszą liczyć się z kosztami związanymi z postępowaniem sądowym jak np. opłata od wniosku, wynagrodzenie biegłego rzeczoznawcy, koszt mediacji czy koszty postępowania odwoławczego.

Warto zatem skorzystać z pomocy adwokata lub mediatora, który przedstawi stronom zalety tego rozwiązania, a następnie pomoże w osiągnięciu kompromisu co do sposobu podziału majątku wspólnego.

Podział majątku przed sądem

Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Zgodnie z postanowieniem SN z 16.06.2016 r., V CZ 25/16, przeprowadzenie w postępowaniu rozwodowym podziału majątku wspólnego stron nie powoduje jego nadmiernej zwłoki nie tylko wtedy, gdy między stronami nie ma sporu co do składu i sposobu podziału tego majątku, lecz także wtedy, gdy wyjaśnienie spornych między stronami okoliczności nie będzie skomplikowane i czasochłonne. Co ważne, sąd zadecyduje o tym w odrębnym postanowieniu, wydanym w toku postępowania o rozwód albo w sentencji wyroku rozwodowego, a decyzja ta nie podlega odrębnemu zaskarżeniu.

Zatem również i w tym przypadku wymagana jest obopólna zgoda stron oraz spójne stanowisko co do podziału majątku małżonków. Jeżeli porozumieli się oni co do kwestii podziału zgromadzonego w trakcie małżeństwa majątku wspólnego mogą oni do pozwu o rozwód dołączyć wniosek, w którym przedstawią ilość i wartość poszczególnych składników majątku oraz odpowiednie dowody na te okoliczności (jak np. umowa nabycia mieszkania, kupna samochodu czy innych rzeczy wchodzących w skład majątku dorobkowego). We wniosku tym należy określić także sposób jego podziału.

Najlepiej, aby pod takim wnioskiem podpisali się oboje z małżonków. Można również dołączyć oświadczenie podpisane przez drugiego małżonka, że wyraża on zgodę na zaproponowany podział. Jest to istotne, ponieważ jeżeli w trakcie procesu jeden z małżonków podważy ilość lub wartość poszczególnych składników majątku dorobkowego, albo zaproponuje inny sposób jego podziału, sąd może uznać, iż spowoduje to nadmierną zwłokę w postępowaniu i w rezultacie nie uwzględni wniosku małżonków. Wówczas podział majątku będzie możliwy dopiero po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.

Jeżeli małżonkowie przedstawią w pozwie rozwodowym zgodny projekt podziału majątku wspólnego, wówczas opłata od wniosku wyniesie 300 zł. W przeciwnym wypadku opłata ta wynosi 1000 zł.

Zakończenie

Rozwód to samo w sobie ciężkie doświadczenie emocjonalne. Często małżonkowie nie potrafią dojść do porozumienia i decydują się na długotrwały i kosztowny proces. Pokazane w tym artykule ugodowe sposoby podziału majątku podczas rozwodu lub jeszcze przed jego orzeczeniem są warte uwagi rozstających się małżonków. Często powiązania majątkowe między nimi są dużo bardziej skomplikowane niż te ogólnie opisane powyżej (np. małżonkowie prowadzą wspólny biznes, są wspólnikami spółki itp.) co tym bardziej przemawia za podziałem ich majątku wspólnego za porozumieniem. Warto wówczas skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, mającego doświadczenie w przeprowadzaniu tego rodzaju spraw, aby pomógł nam szybko i sprawnie podzielić majątek dorobkowy podczas sprawy rozwodowej.