Czy niealimentacja zawsze jest przestępstwem?

Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, każdy z małżonków powinien przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, według swoich sił i możliwości zarobkowych i majątkowych. Obowiązek ten może polegać również na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Aby prawno rodzinny obowiązek został zaspokojony, ustawodawca w art. 209 §1 kk wprowadził penalizację niewywiązywania się z obowiązku alimentacji.

Art. 209 §1 kk „Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”

Kiedy mamy do czynienia z niealimentacją?

Zgodnie z powyższym przepisem, aby doszło do pociągnięcia do odpowiedzialności uchylającej się od płacenia alimentów, należy przede wszystkim wykazać, że miał on w ogóle obowiązek ich świadczenia na rzecz danej osoby. Obowiązek alimentacyjny może wynikać z orzeczenia sądowego lub zawartej ugody, bądź umowy alimentacyjnej.

Ponadto, aby pociągnąć sprawcę do odpowiedzialności karnej, należy wykazać, iż istniała obiektywna możliwość realizacji ciążącego na nim obowiązku. Bowiem z niealimentacją mamy do czynienia w sytuacji, gdy zobowiązany mógłby wykonać ciążący na nim obowiązek, lecz nie czyni tego mimo realnych możliwości. W związku z tym nie zawsze w sytuacji niewypełniania obowiązku alimentacyjnego, zobowiązanemu zostanie przypisana odpowiedzialność karna.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2020 r., sygn. akt IV KK 706/19 „Jeżeli istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa niealimentacji, należy zbadać przede wszystkim przyczyny niewywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego przez domniemanego sprawcę. Znamiona przestępstwa niealimentacji będą bowiem mogły być uznane za wypełnione wyłącznie wtedy, gdy sprawca nie będzie wywiązywał się z obowiązku alimentacyjnego możliwego do wykonania. Występku tego może wszak dopuścić się tylko ten, kto mógłby wykonać ciążący na nim obowiązek, a tego nie czyni mimo realnych możliwości”.

Kiedy sprawca przestępstwa nie podlega karze?

Należy również zaznaczyć, że zgodnie z art. 209 §4 kk nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty. Ponadto §5 ww. przepisu stanowi, iż Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.

Niealimentacja jest idealnym przykładem pokazującym, iż skazanie musi zostać poprzedzone wnikliwym rozpatrzeniem sprawy i odniesieniem się do motywów sprawcy oraz sytuacji życiowej. Nie każde niepłacenie alimentów będzie stanowić przestępstwo, gdyż utrata pracy, stan zdrowia czy też inne okoliczności mogą spowodować, że ciężko będzie mówić o złej woli zobowiązanego.