Czym jest ekstradycja?
„Ekstradycja” jest pojęciem zbiorczym, które obejmuje wszystkie rodzaje wydawania za granicę lub sprowadzania zza granicy osoby w celu przeprowadzenia przeciwko niej postępowania karnego, wykonania orzeczonej co do niej kary pozbawienia wolności lub wykonania innego środka polegającego na pozbawieniu wolności. Dopuszczalność wydania takiej osoby musi wynikać z ratyfikowanej umowy międzynarodowej, tzn. z umowy międzynarodowej, która jest zaliczana do źródeł prawa powszechnie obowiązującego na terytorium Polski, a ponadto musi spełniać wymogi wskazane w Konstytucji.
Spis treści
- Na czym polega klasyczna ekstradycja
- Czym jest europejski nakaz aresztowania
- Czym jest list gończy?
Obecnie ekstradycja występuje w trzech postaciach jako:
- ekstradycja klasyczna,
- europejski nakaz aresztowania,
- dostarczenie oskarżonego Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu.
W praktyce największe znaczenie mają ekstradycja w klasycznej postaci, a jeszcze większe – europejski nakaz aresztowania.
Skorzystaj z E-porady prawnej
Zadanie pytania nic Cię nie kosztuje. Wstępna analiza i wycena jest bezpłatna oraz nie zobowiązuje do współpracy.
Na czym polega „klasyczna” ekstradycja?
Ekstradycja w klasycznej postaci może przybrać formę czynną lub bierną.
Ekstradycja czynna jest dopuszczalna w celu przeprowadzenia postępowania albo wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności lub innego środka izolacyjnego. Jej przedmiotem jest aktywne zachowanie organu procesowego, który występuje do państwa, w którym przebywa osoba ścigana, z żądaniem jego wydania.
W Polsce procedura jest wszczynana na wniosek sądu lub prokuratora, kierowany do Ministra Sprawiedliwości, o wydanie przez państwo obce wskazanej osoby.
Minister kontaktuje się z państwem, w którym przebywa ścigany, oraz przekazuje jego organom niezbędne dokumenty uprawdopodabniające, że ścigany dopuścił się popełnienia przestępstwa.
Z kolei ekstradycja bierna to postępowanie rozpoczynające się otrzymaniem od państwa obcego wniosku o wydanie osoby ściganej, kończące się jej wydaniem. W Polsce procedowanie rozpoczyna się przed prokuratorem, któremu Minister Sprawiedliwości przekazuje otrzymany wniosek ekstradycyjny.
Prokurator po przesłuchaniu osoby, której dotyczy wniosek, kieruje sprawę do sądu okręgowego, który może wydać postanowienie o niedopuszczalności wydania, co definitywnie kończy postępowanie, lub postanowienie w przedmiocie wydania. W drugim przypadku ostateczna decyzja co do wydania ściganego będzie należała jednak do Ministra Sprawiedliwości.
Sama dopuszczalność ekstradycji wynika już bezpośrednio z Konstytucji.
Szeroko ujęty wyjątek od zakazu ekstradycji pozwala na wydanie obywatela polskiego, jeśli z wnioskiem wystąpi państwo lub właściwy organ sądowy organizacji międzynarodowej, a możliwość taka wynika z będącego częścią polskiego porządku prawnego aktu prawa międzynarodowego, o ile czyn osoby objętej wnioskiem stanowił przestępstwo według prawa polskiego lub stanowiłby przestępstwo według prawa polskiego w razie popełnienia na terytorium Polski, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku.
Jest to tzw. warunek podwójnej karalności.
Nie jest jednak wymagane spełnienie tego wymogu, gdy ekstradycja pozostaje w związku z objętą jurysdykcją organu sądowego organizacji międzynarodowej zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.
Dalsze wymogi dotyczące ekstradycji wprowadza m.in. Kodeks postępowania karnego.
Można się z nich dowiedzieć, że zakazane jest wydanie osoby ściganej w przypadku, gdy:
- osoba objęta wnioskiem jest obywatelem polskim,
- wydanie byłoby sprzeczne z polskim prawem (np. gdyby w państwie wzywającym osobie objętej wnioskiem groziłaby kara śmierci),
- zachodzi uzasadniona obawa, że w państwie żądającym wydania może dojść do naruszenia wolności i praw osoby wydanej.
Jednakże, jeżeli Polska jest stroną umowy o ekstradycji z państwem obcym, to negatywnych przesłanek wydania poszukiwać należy w tejże umowie, a nie w Kodeksie postępowania karnego.
Sięgnięcie do przepisów Kodeksu jest dopuszczalne jedynie wtedy, gdy umowa międzynarodowa milczy w tej kwestii. Tym samym wskazany przez Kodeks zakaz wydania obywatela polskiego nie znajdzie zastosowania, gdy umowa międzynarodowa przewiduje inaczej.
Doskonale rozumiemy, jak skomplikowana może być Twoja sytuacja. Mimo że staramy się kompleksowo wyjaśnić ten temat wiemy, że nie pokryjemy odpowiednio wszystkich możliwych scenariuszy. Twoja sytuacja jest wyjątkowa, a my potraktujemy ją z należytym zaangażowaniem. Wyślij pytanie i sam zdecyduj!
Podstawowym międzynarodowym źródłem ekstradycji jest wypracowana przez Radę Europy Europejska konwencja o ekstradycji z 1957 r., której stronami jest 50 państw, w tym Polska.
Wśród państw, które ratyfikowały powyższą umowę, ekstradycja jest dopuszczalna przy zastosowaniu się do reguł obowiązujących osobno w każdym państwie. Jednakże Polska nie ma podpisanej umowy ekstradycyjnej ze wszystkimi państwami na świecie. Wśród państw, które nie wyrażą zgody na ekstradycję obywatela polskiego, znajdują się przede wszystkim państwa Ameryki Środkowej i Południowej, m.in. Peru, Dominikana czy Paragwaj.
Czym jest europejski nakaz aresztowania?
Europejski nakaz aresztowania (ENA) jest instrumentem prawa Unii Europejskiej w dziedzinie współpracy w sprawach karnych, który zastąpił „klasyczną” ekstradycję pomiędzy państwami członkowskimi.
Jest to decyzja organu sądowego państwa wydającego, dotycząca przekazania osoby przez państwo członkowskie UE. Osoba ta może być przekazana do państwa wnioskującego w celu przeprowadzenia wobec niej w państwie wnioskującym postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego.
Podobnie jak w przypadku „klasycznej” ekstradycji udział polskich organów procesowych może mieć charakter czynny (polegający na działaniu w kierunku wydania ENA) lub bierny (działanie w celu wykonania ENA wystawionego przez organ sądowy innego państwa). W Polsce nakaz może zostać wydany przez sąd okręgowy na wniosek prokuratora, a w przypadku gdy toczy się postępowanie sądowe lub wykonawcze – przez ten sąd na wniosek z urzędu lub na wniosek sądu rejonowego.
Warunki, jakie muszą zostać spełnione, by został wydany ENA, uproszczono w stosunku do tych, które obowiązują w przypadku „klasycznej” ekstradycji. Przede wszystkim został wyłączony wymóg zbadania warunku podwójnej karalności czynu, jeśli ENA dotyczy jednego z przestępstw, które zostały określone wspólnie przez państwa członkowskie Unii w decyzji ramowej dotyczącej ENA (m.in. handlu ludźmi, terroryzmu, zabójstwa, korupcji czy prania pieniędzy), a wskazane przestępstwa w państwie wydającym nakaz są zagrożone karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o wymiarze co najmniej 3 lat.
Co do zasady jednak ENA może zostać wydane przez polski sąd okręgowy jedynie wtedy, gdy czyn osoby objętej nakazem podlega jurysdykcji sądów polskich oraz istnieje podejrzenie, że dana osoba może przebywać na terytorium państwa członkowskiego UE.
Jednakże nie jest możliwe wydanie nakazu w trzech przypadkach:
- nie wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości,
- chodzi o objęty postępowaniem karnym czyn, który jest zagrożony karą pozbawienia wolności w maksymalnym wymiarze 1 roku,
- chodzi o wykonanie kary pozbawienia wolności w wymiarze nie większym niż 4 miesiące.
Skorzystaj z E-porady prawnej
Zadanie pytania nic Cię nie kosztuje. Wstępna analiza i wycena jest bezpłatna oraz nie zobowiązuje do współpracy.
Konieczne jest także wydanie przez właściwy organ sądowy państwa, które jest zainteresowane aresztowaniem osoby, orzeczenia w przedmiocie pozbawienia wolności. Będą to z reguły postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania lub prawomocny wyrok skazujący na karę pozbawienia wolności.
Natomiast w przypadku „biernego” ENA w Polsce postępowanie rozpoczyna się u prokuratora. To on przesłuchuje osobę, której nakaz dotyczy, informuje ją o jego treści oraz informuje o możliwości wyrażenia przed sądem zgody na przekazanie do państwa wydającego nakaz. Prokurator wnosi sprawę do sądu okręgowego oraz przedstawia swoje stanowisko.
Możliwe jest zastosowanie tymczasowego aresztowania wobec osoby, której nakaz dotyczy, jednak okres ten nie może przekroczyć łącznie 100 dni.
Sąd odmówi wydania nakazu między innymi, gdy osoba nim objęta jest obywatelem polskim, a czyn został popełniony na terenie Polski i według polskiego prawa stanowi przestępstwo, gdy w stosunku do osoby ściganej zapadło prawomocne orzeczenie o przekazaniu do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej oraz gdy wydanie nakazu naruszałoby wolności i prawa człowieka i obywatela.
Tym samym wydanie polskiego obywatela jest dopuszczalne, ale tylko, gdy czyn, który według polskiego prawa stanowi przestępstwo, został popełniony poza terytorium Polski. Jeśli jednak nakaz dotyczy wykonania w państwie wydającym kary pozbawienia wolności, wydanie polskiego obywatela będzie możliwe tylko wtedy, gdy osoba ta wyrazi zgodę na przekazanie.
Czym jest list gończy?
Przepisy Kodeksu postępowania karnego zobowiązują organy procesowe do ustalenia miejsca pobytu osoby podejrzanej lub oskarżonego. Dopuszczalne są wszystkie sposoby poszukiwania takiej osoby, o ile wyraźnie nie zostały zabronione przez przepisy.
Można zatem poszukiwać osoby podejrzanej i oskarżonego przy pomocy:
- patrolu policyjnego,
- ustalania miejsca logowania ich telefonów komórkowych
- obserwowania miejsc, w których osoba poszukiwana często się pojawia.
Szczególną formą poszukiwania, stosowaną tylko w stosunku do oskarżonego, jest list gończy.
Kodeks przewiduje dwie sytuacje, gdy sąd lub prokurator mogą go wydać.
- Po pierwsze, chodzi o przypadek, gdy oskarżony, w stosunku do którego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, ukrywa się.
- Drugim przypadkiem jest ukrywanie się oskarżonego, nawet jeśli nie został on przesłuchany. Chodzi tu ostatecznie o doprowadzenie go do sądu i w dalszej kolejności, najczęściej, zastosowanie tymczasowego aresztowania.
List gończy zawiera informacje o osobie poszukiwanej, w tym jej rysopis, miejsce zamieszkania, znaki szczególne zdjęcie, informację o treści zarzutów, oraz informację organie poszukującym. Ponadto w jego treści wzywa się każdego, kto zna miejsce pobytu poszukiwanego, do zawiadomienia o tym najbliższej jednostki Policji, prokuratora lub sądu oraz zamieszcza ostrzeżenie o odpowiedzialności karnej za ukrywanie poszukiwanego, lub dopomaganie mu w ucieczce. W liście gończym można wyznaczyć nagrodę za ujęcie lub przyczynienie się do ujęcia poszukiwanego, a także udzielić zapewnienia o utrzymaniu tajemnicy co do osoby informującej.
Jego treść rozpowszechnia się, zależnie od potrzeby, przez rozesłanie, rozplakatowanie lub opublikowanie, w szczególności za pomocą prasy, radia, telewizji i Internetu.
Czy uważasz ten artykuł za przydatny?
Na blogu Kancelarii staramy się poruszać tematy, z którymi najczęściej zgłaszają się do nas klienci. Sprawdż, jak możemy pomóc w Twojej sprawie.