Jak zabezpieczyć bliskich przed długami?
Otrzymanie spadku nie zawsze wiąże się z korzyściami majątkowymi. Często dochodzi do sytuacji, w której wysokość długów zmarłego przewyższa wysokość wartości majątku. Niczego nieświadomi spadkobiercy mogą narazić się na dość duże problemy finansowe.
Po śmierci bliskiej osoby spadkobiercy mają trzy możliwości:
- mogą przyjąć spadek w całości
- przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza
- odrzucić spadek
Decyzja w wielu przypadkach uzależniona jest od ich wiedzy na temat finansów zmarłego.
Szczera rozmowa
Aby uchronić bliskich przed błędną decyzją należy przede wszystkim postawić na szczerą rozmowę. Ukrywanie długów oraz ich wysokości, bądź zapewnianie o czystej sytuacji materialnej może doprowadzić do tego, że spadkobiercy zdecydują się przyjąć spadek w całości, a więc wraz z pozostawionymi przez spadkodawcę długami. Jeżeli okaże się, że wysokość długów przewyższa wartość pozostawionego majątku, to wówczas spadkobierca będzie odpowiadać własnym majątkiem za długi spadkodawcy.
W związku z tym warto porozmawiać z bliskimi na temat posiadanych przez nas długów, gdyż pozwoli to im uniknąć problemów finansowych. W sytuacji, gdy poinformujemy spadkobierców o posiadanych przez nas długach, ale nie podamy ich wysokości, to wówczas mogą oni zdecydować się na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Co prawda również oznacza to, że wraz ze spadkiem przejmuje się długi zmarłego, jednak przejmuje się je tylko do wysokości wartości odziedziczonego majątku.
Zgodnie bowiem z art. 1012 Kodeksu cywilnego „Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.”
Dodatkowo zgodnie z art. 1031 Kodeksu cywilnego „W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.”
Od 2015 r. dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza zostało ustalone jako formę domyślną dziedziczenia. Oznacza to, że dziedziczenie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie wymaga podjęcia żadnych działań. Jeśli przez pół roku spadkobierca nie zadecyduje inaczej, automatycznie przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Drugą stroną medalu informowania o posiadanych długach jest możliwość zdecydowania się na odrzucenie spadku. Warto więc uprzedzić bliskich, że choć z jednej strony pozbędą się w ten sposób problemu naszych długów, to z drugiej – przejdą one na kolejne osoby uprawnione do dziedziczenia, np. ich dzieci. W tej sytuacji korzystniejszą i wygodniejszą opcją może okazać się przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Bieżące porządkowanie swojej sytuacji finansowej
Najskuteczniejszym jednak sposobem na ochronę bliskich przed dziedziczeniem długów jest oczywiście ich bieżąca spłata. Należy pamiętać, że zadłużenie nie znika wraz ze śmiercią, lecz zostaje spłacone z pozostawionego majątku. Lepiej więc uporządkować swoją sytuację finansową na własnych warunkach, jeszcze na etapie windykacji polubownej, bez zaangażowania sądu oraz komornika.
Sprawy finansowe często są w rodzinie tematem tabu. Przez to zdarza się, że osoby zadłużone pozostają ze swoimi problemami same, a członkowie rodziny nie są świadomi sytuacji.
Skorzystaj z E-porady prawnej
Zadanie pytania nic Cię nie kosztuje. Wstępna analiza i wycena jest bezpłatna oraz nie zobowiązuje do współpracy.
Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
Spadkobiercy osoby posiadającej długi, których wysokość przekracza wartość dziedziczonego majątku mogą odrzucić spadek poprzez złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Zgodnie z treścią art. 1015 Kodeksu cywilnego “Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.”
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed notariuszem lub przed sądem rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Termin 6 miesięcy na złożenie oświadczenia może zatem zacząć bieg w różnym momencie. W każdym razie liczy się on od momentu, gdy uzyskaliśmy informację, że jesteśmy uprawnieni do spadku po konkretnej, zmarłej osobie.
Umowa o zrzeczeniu się dziedziczenia
W polskim prawie zakazane jest zawieranie umów dotyczących spadku, jednak od tej zasady mamy kilka wyjątków. Jednym z nich jest umowa o zrzeczenie się dziedziczenia przez spadkobiercę ustawowego jeszcze za życia przyszłego spadkodawcy. Regulacja ta została skodyfikowana w art. 1048 kodeksu cywilnego „Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.”
Zrzeczenie się dziedziczenia to umowa, na podstawie której określona osoba zgodnie ze swoją wolą zostaje odsunięta od przyszłego dziedziczenia. Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia może zostać zawarta tylko i wyłącznie pomiędzy spadkobiercą ustawowym i jego przyszłym potencjalnym spadkodawcą. Aby zawierana umowa była ważna należy zachować formę aktu notarialnego.
Skutki zrzeczenia się dziedziczenia następują dopiero w momencie otwarcia spadku, a więc z chwilą śmierci spadkodawcy. Zgodnie z treścią art. 1049 kodeksu cywilnego zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Ponadto z chwilą otwarcia spadku osoba, która zrzekła się dziedziczenia oraz jej zstępni zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Oznacza to, że osoba, która zrzekła się dziedziczenia nie tylko nie dziedziczy po spadkodawcy, ale również nie ma prawa do zachowku po nim.
Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia może dotyczyć tylko i wyłącznie prawa do dziedziczenia z ustawy, a więc jej skutki prawne nie dotyczą dziedziczenia na podstawie testamentu. Ponadto należy pamiętać, że zgodnie z art. 1050 kodeksu cywilnego zrzeczenie się dziedziczenia można uchylić poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego przez przyszłego spadkobiercę i spadkodawcę.
O czym należy pamiętać
- Pamiętajmy o naszych bliskich i jeżeli mamy taką możliwość informujmy ich o naszych problemach finansowych
- Informując bliskich o ciążących na nas długach dajemy im możliwość realnej oceny naszej sytuacji majątkowej oraz podjęcie decyzji odnośnie przyjęcia bądź odrzucenia spadku
- Jeżeli nasi bliscy zdecydują się odrzucić spadek należy pamiętać, że do dziedziczenia powoływany są kolejni uprawnieni.
- Zawierając z przyszłym spadkodawcą umowę o zrzeczenie się dziedziczenia należy pamiętać o zachowaniu formy aktu notarialnego.