Kurator dla osoby nieznanej z miejsca pobytu

Chcesz wytoczyć powództwo, ale osoba, którą zamierzałeś pozwać, nagle znika? Nie stawia się w sądzie, nie otwiera drzwi, nie odbiera telefonów? Spokojnie – wciąż możesz dochodzić swoich praw przed sądem. Prowadzenie postępowania bez faktycznej obecności jednej ze stron będzie jednak wymagać ochrony jej praw i interesów. Właśnie tą ochroną zajmuje się kurator. Ale zacznijmy od początku.

Kiedy sąd ustanawia kuratora?

Sąd może ustanowić kuratora, gdy osobie nieznanej z miejsca pobytu ma być dostarczony pozew, wniosek o wszczęcie postępowania lub inne pismo wywołujące potrzebę obrony praw tej osoby. Miejsce pobytu to dowolne miejsce, w którym strona przebywa, choćby na krótko, i w którym da się doręczyć jej pismo. Co ważne, miejsce pobytu musi być nieznane szerszemu gronu osób, np. krewnym lub znajomym strony. Nie wystarczy sama niewiedza osoby, która chce doręczyć pismo przeciwnikowi procesowemu.

W sprawach o roszczenia alimentacyjne, o ustalenie pochodzenia dziecka oraz o związane z tym roszczenia, przewodniczący składu sędziowskiego przed ustanowieniem kuratora powinien spróbować ustalić miejsce zamieszkania lub pobytu pozwanego.

Wniosek o ustanowienie kuratora

W postępowaniu nieprocesowym kuratora ustanawia się z urzędu, a w procesie – na wniosek strony. We wniosku należy uprawdopodobnić, że miejsce pobytu strony nie jest znane, i że podjęło się starania, by je ustalić. Przed rozpoczęciem postępowania procesowego taki wniosek może złożyć tylko powód, a w toku postępowania – każda osoba zainteresowana (np. współuczestnik sporu lub interwenient uboczny).

Jeśli osoba wnioskująca o ustanowienie kuratora nie uprawdopodobni w sposób wystarczający, iż miejsce pobytu strony nie jest znane, sąd może oddalić wniosek o ustanowienie kuratora i zarządzić doręczenie pisma na zasadach ogólnych. Na taką decyzję sądu nie przysługuje zażalenie.

Sąd nie musi ustanawiać kuratora również w sytuacji, gdy wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce jego przeciwnika nie jest znane, ale pismo, które ma być doręczone, nie jest pozwem ani wnioskiem o wszczęcie postępowania, ani nie wywołuje potrzeby obrony praw strony.

Jaka jest rola kuratora?

Z punktu widzenia strony, która wnioskowała o ustanowienie kuratora, jego najważniejszym zadaniem jest odbieranie korespondencji sądowej. Kiedy osobie nieznanej z miejsca pobytu ma być doręczony pozew albo inne pismo procesowe, zamiast tej osoby odbiera je ustanowiony dla niej kurator. Tylko dzięki takiej regulacji druga strona postępowania ma możliwość dochodzenia swoich praw.

Rola kuratora jest jednak znacznie większa. Zakłada zastępowanie strony, podejmowanie wszelkich czynności procesowych związanych z daną sprawą oraz ochronę praw i interesów osoby nieznanej z miejsca pobytu. Kurator powinien więc m.in. zajmować w jej imieniu stanowisko co do żądań drugiej strony, uczestniczyć w rozprawach, składać wnioski i oświadczenia, a nawet wnosić środki odwoławcze. Innymi słowy, kurator podejmuje tylko czynności o charakterze procesowym.

Kurator nie podejmuje jednak żadnych czynności, które wywarłyby skutki materialnoprawne. Nie może np. złożyć oświadczenia woli albo odstąpić od umowy w imieniu osoby zastępowanej. Przede wszystkim kurator nie może złożyć oświadczenia o uznaniu powództwa.

Ustalenie miejsca pobytu

Jedną z podstawowych funkcji kuratora jest ustalenie miejsca pobytu osoby, którą zastępuje. Powołując się na postanowienie sądu, kurator powinien prowadzić poszukiwania – w urzędach, w stacjonarnych i całodobowych podmiotach leczniczych (np. szpitalach), a także w ostatnim znanym miejscu pobytu strony. Kurator może osobiście sprawdzić ostatnie miejsce pobytu i przeprowadzić tam rozmowy z sąsiadami zastępowanego. Powinien także skontaktować się z jego rodziną, znajomymi i innymi osobami, które mogą wiedzieć, gdzie przebywa zastępowany. Ze wszystkich tych czynności kurator składa sprawozdanie.

Funkcjonowanie instytucji kuratora ułatwia więc odnalezienie strony nieznanej z miejsca pobytu i zapewnia ochronę osoby zastępowanej, równocześnie umożliwiając jej przeciwnikowi dochodzenie swoich praw przed sądem.