Posiadanie narkotyków w znacznej ilości na własny użytek?

Kiedy ilość narkotyków jest znaczna?

Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii wspomina o „zwykłej” ilości narkotyków, ilości znacznej oraz ilości nieznacznej. Przez znaczną ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych z pewnością należy rozumieć ilość, która jest zdecydowanie większa od ilości „zwykłej”, tj. ilości posiadanej w celu zaspokojenia potrzeb przeciętnego użytkownika narkotyków, większej niż kilka porcji. W orzecznictwie oraz nauce prawa wskazano na następujące kryteria, które pozwalają uznać ilość narkotyków za znaczną:

• ilość;
• jakość;
• cel przeznaczenia środka;
• wartość rynkowa;

Ilość narkotyków, wyrażona w liczbie porcji, jest kryterium podstawowym. Najczęściej przyjmuje się, że chodzi o co najmniej kilkadziesiąt porcji, czasami jednak sądy stoją na stanowisku, że narkotyki muszą wystarczyć do odurzenia kilkuset lub kilku tysięcy osób. Ważne jest podkreślenie, że w opiniach biegłych i laboratoriów kryminalistycznych często wskazuje się, jaka masa środka stanowi jedną porcję. I tak w odniesieniu do marihuany biegli często wskazują, że w 1 gramie suszu mieści się kilka porcji albo że jedna porcja waży od 0,1 do 0,5 grama. Przy takim ujęciu za znaczną ilość można by było uznać nawet np. 10 gramów marihuany, co jednak jest dalekie od powszechnego rozumienia pojęcia „znaczna ilość narkotyków”.

Biorąc pod uwagę jakość narkotyków, sąd uwzględni stężenie środka odurzającego lub substancji psychotropowej w danym produkcie. Im wyższe jest stężenie, tym łatwiej uznać, że niezbyt duża masa narkotyków stanowi znaczną ilość.

Bardzo ważnym kryterium jest cel przeznaczenia środka, ponieważ czasami pozwoli ono na uznanie posiadania dużej ilości narkotyków na własny użytek za posiadanie nie znacznej, lecz „zwykłej” ilości narkotyków. To kryterium jest brane pod uwagę przede wszystkim w przypadkach, gdy dla przeciętnego posiadacza ilość narkotyków mogłaby być znaczna, lecz nie jest tak postrzegana przez jej posiadacza. W ocenie Sądu Najwyższego miarą „znaczności” może być „także stosunek ilości określonych środków do potrzeb jednego człowieka uzależnionego od tych środków. Jeżeli zatem przedmiotem czynu jest taka ilość tych środków, która mogłyby zaspokoić tego rodzaju potrzeby co najmniej kilkudziesięciu uzależnionych, to należy przyjąć, że jest tych środków znaczna ilość” (wyrok SN z 1 marca 206 r., II KK 47/05). Ponadto część sądów powszechnych wskazuje, że „przy ustalaniu, czy w konkretnej sprawie mamy do czynienia ze zwykłą, czy też ze znaczną ilością środków odurzających lub substancji psychotropowych, należy brać pod uwagę takie okoliczności jak: rodzaj środka odurzającego (decydujące znaczenie ma tutaj podział na miękkie i twarde środki odurzające); waga środka odurzającego; cel przeznaczenia (na użytek własny lub w celach dystrybucyjnych). Oprócz tego należy mieć na względzie to, iż „znaczna ilość” nie może być ilością zbyt małą, albowiem w takiej sytuacji kwalifikowany typ przestępstw narkotykowych zdominowałby jego typ zasadniczy, który to powinien przecież być dominującym” (wyrok SA w Łodzi z 21.01.2014 r., II AKa 255/13).

W kontekście celu posiadania narkotyków ważne jest właśnie ustalenie, czy sprawca jest uzależniony od narkotyków. Taki wniosek wypływa z analizy orzecznictwa Sądu Najwyższego, według którego sąd „powinien brać pod uwagę również i to, w jakim celu sprawca środki odurzające lub substancje psychotropowe posiadał, a także, czy jest on osobą od tych środków/substancji uzależnioną” (wyrok SN z 11.10.2017 r., III KK 73/17).

Sprawca posiadający dużą ilość narkotyków, która jednak nie zostanie uznana za znaczną, będzie odpowiadał za podstawowy typ posiadania narkotyków, tj. za posiadanie „zwykłej” ilości, co wiąże się z łagodniejszą odpowiedzialnością karną. Sąd będzie mógł w takiej sytuacji uznać, że zachodzi wypadek mniejszej wagi, który pozwala na wymierzenie kary grzywny lub ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności.

Również spotykanym, choć rzadko, kryterium pomocniczym jest wartość rynkowa narkotyków. Jest to jednak kryterium niewłaściwe, ponieważ na rynku jest dostępnych wiele środków odurzających w bardzo wysokiej cenie, które, kosztując dużo, mogą mieć niewielką masę. Z tego powodu sądy najczęściej nie odwołują się do powyższego elementu.

Należy przy tym podkreślić, że w sądach powszechnych dominuje stanowisko, że o znacznej ilości narkotyków decydują tylko ilość oraz jakość produktu. Chociaż uwzględnienie celu posiadania, w tym indywidualnych potrzeb posiadacza, wydaje się celowe, w orzecznictwie nie akceptuje się z reguły tego kryterium, ale sądy zaczynają je stosować coraz częściej.

Znikoma społeczna szkodliwość czynu – sposób na niekaralność?

Uznanie, że w niektórych przypadkach posiadanie znacznej ilości narkotyków jest czynem społecznie szkodliwym w stopniu znikomym, mogłoby być korzystnym rozwiązaniem dla sprawcy. Zgodnie z Kodeksem karnym taki czyn zabroniony nie stanowi przestępstwa, a zatem nie zostanie wymierzona kara.

Przykładem takiego podejścia jest wyrok Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach z 14 września 2021 r., sygn. akt II K 355/21. Sąd wskazał, że okolicznością świadczącą o znikomej społecznej szkodliwości posiadania znacznej ilości narkotyków jest posiadanie ich w celach medycznych, związanych z faktyczną koniecznością zastosowania leczenia tzw. medyczną marihuaną. Jako że oskarżony był osobą bezrobotną i nie mógł sfinansować drogiego leczenia lekiem konopnym, który w dodatku jest trudno dostępny na polskim rynku farmaceutycznym, dopuszczalne było posiadanie i produkowanie znacznej ilości narkotyków, która przekraczała 1 kilogram.

Takie stanowisko do tej pory nie było spotykane w orzecznictwie. Jednak w najbliższym czasie mogą pojawiać się podobne wyroki, ponieważ świadomość społeczna w zakresie korzystania z medycznej marihuany jest coraz większa, a przy tym jej dostępność jest wciąż niska, co wiąże się z ryzykiem nabywania, produkowania oraz posiadania narkotyku wbrew przepisom ustawy.

Jak widać, osoba, która posiada znaczną ilość narkotyków na własny użytek, najczęściej nie uniknie odpowiedzialności karnej, jednak kara ta nie zawsze musi być surowa. W każdym przypadku zachęcamy do kontaktu z naszymi prawnikami, którzy będą mogli znaleźć dla Was najlepsze rozwiązanie.