Skutki zabezpieczenia samochodu w postępowaniu karnym

Zabezpieczenie majątkowe ma swoją podstawę prawną w przepisach Kodeksu postępowania karnego. Kodeks przewiduje możliwość wprowadzenia zakazu zbywania i obciążania jedynie dla nieruchomości, natomiast dla rzeczy ruchomych nie ma takiej regulacji, ustawa mówi jedynie o „zajęciu”. Zgodnie z art. 292 k.p.k. zabezpieczenie następuje w sposób wskazany w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

W literaturze wskazuje się, że zajęcia ruchomości na zabezpieczenie roszczeń pieniężnych dokonuje się na podstawie przepisów dotyczących postępowania egzekucyjnego, tj. art. 844–863 Kodeksu postępowania cywilnego.

Zgodnie z art. 855 komornik pozostawia zabezpieczone mienie pod dozorem osoby, u której je zajął. Jedynie z ważnych przyczyn komornik może, w każdym stanie postępowania, oddać zajęte ruchomości pod dozór innej osobie (dozorcy). Czyli w praktyce „zajęcie” oznacza zakaz zbycia, niekoniecznie zaś pozbawienie właściciela posiadania rzeczy ruchomej. Zbycie zajętej rzeczy ruchomej będzie rodziło odpowiedzialność karną z art. 300 § 2 Kodeksu karnego za udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela.

Zgodnie z art. 856 § 1 i art. 861 Kodeksu postępowania cywilnego dłużnik może korzystać z rzeczy (zwykłe używanie), ale ma dbać o to, by rzecz nie straciła na wartości. W konsekwencji właściciel auta co do zasady może bez przeszkód korzystać z samochodu, w szczególności może nim podróżować. Zabezpieczenie auta nie jest obarczone także żadnym wpisem dowodzie rejestracyjnym.

Zgodnie z art. 848 k.p.c. zajęcie ma ten skutek, że rozporządzenie ruchomością dokonane po zajęciu nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania, a postępowanie egzekucyjne z zajętej ruchomości może być prowadzone również przeciwko nabywcy. Przepis ten nie narusza przepisów o ochronie nabywcy w dobrej wierze, czyli przepisów Kodeksu cywilnego. Z powyższego wynika, że:

1. Jednym z skutków zabezpieczenia majątkowego mienia ruchomego jest pozbawienie dłużnika prawa do rozporządzenia rzeczą (czyli do jej zbywania albo obciążania), mimo że nie traci on jeszcze prawa jej własności.
2. Jeżeli dłużnik rozporządzi rzeczą, na gruncie prawa cywilnego procesowego jego czynności będą bezskuteczne, czyli nie będą miały wpływu na dalszy przebieg tego postępowania.
3. Rozporządzenie rzeczą zabezpieczoną, np. w drodze jej sprzedaży, jest sprzeczne z ustawą, a w konsekwencji bezwzględnie nieważne. Jednak nabywca rzeczy ruchomej jest chroniony, jeśli nabywa ją w dobrej wierze. Zgodnie z art. 169 k.c., jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskujewłasność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.
4. Przy sprzedaży rzeczy ruchomych oznaczonych co do tożsamości (samochodu) własność przechodzi na nabywcę już w momencie zawarcia (podpisania) umowy przez strony. Jednak w przypadku zajętego samochodu zbywca jest osobą nieuprawnioną do rozporządzania mieniem (z powodu zabezpieczenia majątkowego), więc oprócz zawarcia umowy wymagane jest także wydanie rzeczy.
5. Zbycie przed dłużnika samochodu nie ma wpływu na dalsze postępowanie egzekucyjne, które kontynuowane jest przeciwko nabywcy zajętego samochodu. Nabywca samochodu nie staje się stroną postępowania egzekucyjnego, czyli nie uzyskuje statusu dłużnika, a jedynie uczestnika, który zmuszony zostaje do ponoszenia ciężaru egzekucji. Prawo chroni jednak nabywcę, jeśli działał on w dobrej wierze. Nabywca może wystąpić na podstawie art. 841 Kodeksu postępowania cywilnego z powództwem o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji i doprowadzić do zwolnienia spod egzekucji zajętej ruchomości.

Z powyższych rozważań wynika, że można nabyć samochód, jeśli nabywca działa w dobrej wierze. Jednak zbywca naraża się na odpowiedzialność karną z art. 300 kodeksu karnego.

Nie ma także przeszkód by zawrzeć umowę najmu lub dzierżawy auta, bowiem przepisy regulujące te umowy mówią o „wynajmującym” i „wydzierżawiającym”. Nie dochodzi do zbycia takiej rzeczy, więc zawarcie wskazanych umów nie narusza zabezpieczenia majątkowego.

Jeśli chodzi o zastaw, to zgodnie z art. 309 k.c. przepisy o nabyciu własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej do rozporządzania rzeczą stosuje się odpowiednio do ustanowienia zastawu. Więc jeżeli zastawca działa w dobrej wierze, ustanowienie zastawu na zabezpieczonym samochodzie także jest możliwe.

W razie dalszych wątpliwości należy skorzystać z pomocy adwokata.