Ślub Ukraińców w Polsce: jak wygląda, czy jest potrzebna zgoda sądu?

Przepisy polskiego prawa pozwalają na zawieranie związku małżeńskiego przez osobę nieposiadającą obywatelstwa polskiego. Według ostatnich opublikowanych danych z 2019 r. w Krakowie zawarto 266 takich związków. Zainteresowanie zawarciem małżeństwa z cudzoziemcem wciąż rośnie, a najczęściej dotyczy małżeństw zawieranych z obywatelami Ukrainy. Po masowym przesiedleniu się części obywateli Ukrainy do Polski w 2022 r. niektórzy z nich z pewnością pozostaną na stałe w Polsce i będą chcieli tworzyć oraz formalizować związki z innymi osobami. Jeśli chcesz wiedzieć, jak wygląda procedura zawarcia małżeństwa z Ukraińcem lub Ukrainką, koniecznie przeczytaj ten artykuł.

Kiedy Ukrainiec/Ukrainka może wziąć ślub w Polsce?

Przepisy polskiego prawa nie wyłączają możliwości zawarcia związku małżeńskiego przez cudzoziemców. Możliwe są zatem następujące sytuacje:

• ślub Ukraińca z Polką lub kobietą o innym obywatelstwie;
• ślub Polaka lub mężczyzny o innym obywatelstwie z Ukrainką;
• ślub Ukraińca z Ukrainką.

Bez znaczenia pozostanie także posiadanie przez Ukraińca/Ukrainkę drugiego obywatelstwa (np. polskiego). W każdym z powyższych przypadków istnieje możliwość wstąpienia w związek małżeński.

Jakie formalności należy spełnić przed zawarciem ślubu przez Ukraińca/Ukrainkę?

Standardowe warunki, które odnoszą się do każdej osoby chcącej wstąpić w związek małżeński, są następujące:

• odczekanie okresu miesiąca od chwili zgłoszenia się do urzędu stanu cywilnego – małżeństwo nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia, kiedy osoby, które zamierzają je zawrzeć, złożyły kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne zapewnienie, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie tego małżeństwa;
• przygotowanie dokumentu tożsamości do okazania w chwili ślubu;
• uiszczenie opłaty skarbowej – w 2023 r. za sporządzenie aktu małżeństwa po ślubie pobierana jest opłata w wysokości 84 zł; jeśli przyszli małżonkowie chcą wziąć ślub poza urzędem stanu cywilnego, muszą dodatkowo zapłacić 1000 zł;
• ukończenie 18 lat przez przyszłych małżonków (wyjątkowo z ważnych powodów sąd może zezwolić na ślub kobiety, która ukończyła lat 16; mimo że prawo ukraińskie dopuszcza – za zgodą sądu – ślub osób, które ukończyły 16 lat, to w Polsce i tak tylko kobieta będzie mogła w tym wieku wstąpić w związek małżeński);
• brak ubezwłasnowolnienia całkowitego oraz choroby psychicznej i upośledzenia umysłowego, zagrażających małżeństwu i przyszłemu potomstwu.

Oprócz standardowych warunków, które musi spełnić każda osoba starająca się o zawarcie związku małżeńskiego, Ukraińcy, jak wszyscy inni cudzoziemcy, muszą spełnić wymogi dodatkowe. Zgodnie z przepisami ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego należą do nich:

• zapewnienie, że cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo nie wie o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie tego małżeństwa;
• odpis aktu urodzenia, a jeżeli cudzoziemiec pozostawał uprzednio w związku małżeńskim – odpis aktu małżeństwa z adnotacją o jego ustaniu, unieważnieniu albo stwierdzeniu jego nieistnienia, albo odpis aktu małżeństwa z dokumentem potwierdzającym jego ustanie lub unieważnienie albo dokumentem potwierdzającym stwierdzenie nieistnienia małżeństwa, jeżeli na podstawie pozostałych składanych dokumentów nie można ustalić danych niezbędnych do sporządzenia aktu małżeństwa;
• dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo, chyba że na podstawie przepisów ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe jego możność zawarcia małżeństwa jest oceniana na podstawie prawa polskiego.

Zapewnienie o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa jest wymogiem bezwzględnym, od którego nie ma wyjątków. Ukrainiec/Ukrainka pod rygorem odpowiedzialności karnej składa swoje oświadczenie na formularzu dostępnym na stronach internetowych urzędów stanu cywilnego lub w ich siedzibach.

Podobnie jest z odpisem aktu urodzenia, którego przedstawienie jest konieczne. Nie jest także możliwe nieprzedstawienie dokumentów potwierdzających ustanie, unieważnienie albo stwierdzenie nieistnienia małżeństwa, jeśli cudzoziemiec pozostawał w związku małżeńskim. Jednakże przepisy nie są w tym względzie rygorystyczne i dopuszczają przedstawienie każdego dokumentu, z którego jednoznacznie wynika, że związek małżeński cudzoziemca ustał, został unieważniony lub została stwierdzona jego nieważność. Jedynie przykładowo wskazano, że dokumentami takimi są:

• odpis skrócony aktu zgonu lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego poprzedniego małżonka;
• odpis prawomocnego orzeczenia sądu o rozwodzie;
• odpis prawomocnego orzeczenia sądu o unieważnieniu małżeństwa;
• odpis prawomocnego orzeczenia sądu ustalającego nieistnienie małżeństwa.

Warto podkreślić, że chodzi o dokumenty wydane przez uprawnione organy Ukrainy. Taki dokument musi zostać przetłumaczony przez polskiego tłumacza przysięgłego lub polskiego konsula. Dodatkowo, jeżeli Ukrainiec/Ukrainka nie posługuje się biegle językiem polskim, podczas składania oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński musi zapewnić obecność tłumacza.

W przypadku Ukraińców nie jest jednak konieczne przedstawienie dokumentu stwierdzającego, że zgodnie z właściwym prawem ukraińskim Ukrainiec/Ukrainka może zawrzeć małżeństwo. Omawianego dokumentu nie wydają organy na Ukrainie. W takiej sytuacji sąd polski na wniosek obywatela ukraińskiego może go zwolnić od złożenia tego dokumentu. W postępowaniu o zwolnienie od złożenia dokumentu sąd na podstawie właściwego prawa ustala, czy osoba ta może zawrzeć małżeństwo. Są to tzw. sprawy o zgodę na ślub z cudzoziemcem. Ustawa – Prawo prywatne międzynarodowe wskazuje prawo właściwe do oceny możności zawarcia małżeństwa przez cudzoziemca będącego obywatelem określonego państwa za pomocą łącznika obywatelstwa (lex Patrie). O tym, czy przyszły małżonek jest czy też nie jest obywatelem określonego kraju, decyduje prawo wewnętrzne tego kraju.

Badaniu podlega między innymi okoliczność, czy prawo ukraińskie nie przewiduje przeszkód w zawarciu małżeństwa. Przeszkody te są niemal identyczne z tymi, które występują w polskim prawie (m.in. pozostawanie w związku małżeńskim, pokrewieństwo, powinowactwo, istnienie stosunku przysposobienia, choroba psychiczna lub niedorozwój psychiczny, brak wymaganego wieku).

Sprawę rozpozna wydział rodzinny sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy.

Przed wszczęciem postępowania najlepiej będzie, jeśli obywatel Ukrainy wystąpi do konsulatu Ukrainy w Polsce o wydanie zaświadczenia potwierdzającego, że prawo ukraińskie nie pozwala na wydanie dokumentu stwierdzającego możliwość zawarcia małżeństwa. Zaświadczenie będzie kluczowym dowodem w postępowaniu sądowym. Jeśli jest ono sporządzone w języku ukraińskim, konieczne będzie zwrócenie się do tłumacza przysięgłego o jego przetłumaczenie na cele związane z postępowaniem sądowym. Należy przy tym pamiętać, że pisownia imienia i nazwiska pojawiająca się w tłumaczeniu przysięgłym będzie uważana za wyłącznie prawidłową i pojawi się we wszystkich kolejnych dokumentach, w tym w akcie małżeństwa. Możliwe jest także, że sąd nie będzie wymagał zaświadczenia z konsulatu, a jedynie we własnym zakresie uzna, że prawo ukraińskie nie przewiduje wydawania dokumentu stwierdzającego, że zgodnie z ukraińskim prawem obywatel Ukrainy może zawrzeć małżeństwo/ Jest to bowiem wiedza powszechna, w zasadzie nie wymagająca dowodu.

Zgodnie z treścią umowy między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych z dnia 24 maja 1993 r. jeżeli jeden z małżonków jest obywatelem Polski, drugi zaś obywatelem Ukrainy, w sprawach dotyczących stosunków osobistych i majątkowych między nimi właściwe jest prawo tego państwa, na którego terytorium mają oni miejsce zamieszkania. Jeżeli jeden z małżonków ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, a drugi na terytorium Ukrainy, właściwe jest prawo tego państwa, przed którego sądem toczy się postępowanie.

Ślub kościelny – czy Ukraińcy mogą wziąć w Kościele lub Cerkwi ślub wywołujący skutki cywilne?

Tak. Dopuszczalność zawarcia związku małżeńskiego o charakterze wyłącznie religijnym jest pozostawiona autonomicznej regulacji kościoła lub związku wyznaniowego działającego na terenie Polski. Jednakże prawo polskie przewiduje wyznaniową formę zawarcia małżeństwa, która polega na tym, że przyszli małżonkowie składają oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przed duchownym określonego kościoła lub związku wyznaniowego, a czynność ta prowadzi jednocześnie do zawarcia małżeństwa cywilnego. W Polsce taka forma jest przewidziana wyłącznie dla 11 kościołów i związków wyznaniowych, w tym dla Kościoła katolickiego (również i Kościoła greckokatolickiego, tj. obrządku bizantyńsko-ukraińskiego) i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Przyszli małżonkowie, oprócz wymogów, które dotyczą każdej osoby wstępującej w cywilny związek małżeński oraz każdego cudzoziemca, muszą także spełnić wymogi przewidziane przez kościół lub związek wyznaniowy. W tym celu należy skontaktować się z właściwą kancelarią parafialną lub innym podmiotem obsługującym administracyjną działalność kościoła lub związku wyznaniowego, które wskażą, jakie wymogi należy zachować.

Jeśli jesteś Ukraińcem/Ukrainką i chcesz wziąć ślub w Polsce, skontaktuj się z kancelarią Lexay. Specjalizujemy się w prawie rodzinnymi i stosunkach prawnych między małżonkami. Pomagamy w uzyskaniu orzeczenia sądu w sprawie zgody na ślub z cudzoziemcem.