Posiadanie narkotyków: Konsekwencje prawne i sankcje

Posiadanie narkotyków zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem stanowi przestępstwo, za które sądy mogą orzec karę grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności. Aktem prawnym penalizującym tę kategorię zachowań jest Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r.

Art.  62.[Posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych]

1. Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Czym są narkotyki?

Jak wynika z definicji ustawowej narkotykami nazywamy środki odurzające, substancje psychotropowe i psychoaktywne pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działające na ośrodkowy układ nerwowy.

Narkotyki można podzielić na „miękkie” – np. marihuana, haszysz oraz „twarde” – np. heroina czy kokaina. Zazwyczaj posiadanie narkotyków „twardych” wiązać się będzie z surowszymi konsekwencjami prawnymi.

Konsekwencje prawne wynikające z posiadania narkotyków

Posiadanie znacznej ilości narkotyków

Przypadek ten przewidziany został w ust. 2 wspomnianego już art. 62 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W przypadku tego typu kwalifikowanego przewidziana została surowsza kara, a mianowicie kara pozbawienia wolności od roku do lat 10. Problem w tej sytuacji jawi się w określeniu „znacznej ilości”. Co więcej pojęcie to nie zostało zdefiniowane w ustawie, niemniej jednak kwestia ta od lat rozstrzygana jest w orzecznictwie sądów polskich, które określają, że znaczną ilością jest ilość wystarczająca do jednorazowego zaspokojenia kilkudziesięciu osób.

Posiadanie narkotyków – przypadek mniejszej wagi

Kwestia ta została uregulowana w art. 62 ust. 3 jako typ uprzywilejowany, zagrożony karą niższą od tej przewidzianej w typie podstawowym, bowiem karą grzywny, ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do roku. Jednak i w tym przypadku należy zadać sobie pytanie o definicję, tym razem „wypadku mniejszej wagi”. Kwestię tę należy badać in concreto. Sądy wskazują jednak, że ocena tego, czy czyn polegający na posiadaniu narkotyków stanowi wypadek mniejszej wagi nie jest determinowana wyłącznie albo przede wszystkim ilością posiadanego przez sprawcę narkotyku. O przyjęciu typu uprzywilejowanego przedmiotowego przestępstwa decyduje ocena całości przesłanek dotyczących zarówno strony przedmiotowej, jak i podmiotowej czynu, które muszą jednoznacznie wskazywać, iż jego społeczna szkodliwość kształtuje się poniżej stopnia, który uzasadnia reakcję prawnokarną w skali zagrożenia przewidzianego w przepisie typu podstawowego (wyrok SA w Białymstoku z 07.11.2014 r., II AKa 203/14).

• Posiadanie nieznacznej ilości narkotyków na własny użytek

Art.  62a.  [Posiadanie nieznacznej ilości na własny użytek sprawcy]

Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w art. 62 ust. 1 lub 3, są środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej, przeznaczone na własny użytek sprawcy, postępowanie można umorzyć również przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, jeżeli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości.

Aby możliwe było zastosowanie powyższego przepisu konieczne jest kumulatywne spełnienie następujących przesłanek:

– posiadania środków odurzających lub substancji psychotropowych w ilości nieznacznej;

– przeznaczenia ich na własny użytek sprawcy;

– uznania, że orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości.

Co oznacza „nieznaczna ilość” narkotyków? Przyjmuje się, że aby móc określić czy dana ilość substancji była nieznaczna należy wziąć pod uwagę zarówno kryterium ilościowe, jak i jakościowe.

Zgodnie ze stanowiskiem SA w Krakowie nieznaczną ilością narkotyku jest tylko taka, która odpowiada doraźnym potrzebom uzależnionego, to jest odczuwanemu przezeń głodowi narkotycznemu. Jest to więc jedna lub dwie porcje, lecz nie ilość od tego większa. 

Co ważne podkreślenia, umorzenie postępowania za posiadanie narkotyków na własny użytek jest możliwe, ale nie obowiązkowe. Sąd może zdecydować o przeprowadzeniu rozprawy i skazaniu sprawcy.

Posiadanie narkotyków przez nieletnich

Posiadanie narkotyków przez osoby, które w czasie czynu były w wieku od 13 do 17 lat penalizowane będzie przez ustawę z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Sąd rodzinny zastosuje wówczas wobec nieletniego środki wychowawcze przewidziane przez ustawę, tj.:

1. upomnienie;
2. zobowiązanie do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części, do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, do wykonania prac społecznych, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym, w szczególności terapii uzależnień, psychoterapii, psychoedukacji, lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, do powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub do zaniechania używania substancji psychoaktywnej;
3. nadzór odpowiedzialny rodziców albo opiekuna nieletniego;
4. nadzór organizacji społecznej, w tym organizacji pozarządowej, której celem statutowym jest praca z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, zapobieganie demoralizacji nieletnich lub pomoc w readaptacji społecznej nieletnich, pracodawcy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego;
5. nadzór kuratora sądowego;
6. skierowanie do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej, w tym organizacji pozarządowej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
7. zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju;
8. przepadek przedmiotów pochodzących z czynu zabronionego, przepadek przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia czynu zabronionego, przepadek równowartości przedmiotów pochodzących z czynu zabronionego lub przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia czynu zabronionego, przepadek przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przesyłanie, przenoszenie, przewóz lub przechowywanie jest zabronione, przepadek przedsiębiorstwa albo jego równowartości, przepadek korzyści majątkowej albo jej równowartości lub przepadek przedmiotów czynów zabronionych;
9. umieszczenie w rodzinie zastępczej zawodowej specjalistycznej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim, zwanej dalej “rodziną zastępczą zawodową”;
10. umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym;
11. umieszczenie w okręgowym ośrodku wychowawczym.