Ułaskawienie w KPK

We wstępie rozważań dotyczących Ułaskawienia w polskim porządku prawnym należy wskazać, że prawo łaski jest prerogatywą prezydenta RP i wynika to z art. 144 ust.3 pkt 18 Konstytucji RP,

Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem. Nie dotyczy to m.in. stosowania prawa łaski.

Co więcej, w Konstytucji znajdziemy jeszcze jeden przepis mówiący o prawie łaski, art. 139, który mówi, że Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu. 

Regulacja materii dotyczącej postępowania ułaskawieniowego znajdziemy w art. 560-586 k.p.k. w związku z tym, że jedynym organem uprawnionym do ułaskawienia jest Prezydent RP, konieczna jest wyodrębnianie próśb skorzystania z prawa łaski.

Można wyróżnić dwa rodzaje postepowań tj. na wniosek i z urzędu. 

Pierwszym rodzajem postępowań jest postępowanie wszczynane na prośbę. Osoby, które mogą zwrócić się z prośbą są zawarte w art. 560 §1 k.p.k. Osobami tymi są:

• sam skazany,
• osoba uprawniona do składania na jego korzyść środków odwoławczych,
• krewni w linii prostej, przysposabiający lub przysposobiony, rodzeństwo, małżonek, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. 

Prośbę o ułaskawienie należy przedstawić sądowi, który wydawał wyrok w pierwszej instancji. Wniosek ten sąd powinien rozpoznać w terminie 2 miesięcy od jego otrzymania.

Rozpoznanie prośby o ułaskawienie jest co do zasady w takim samym składzie, w jakim zostało orzeczone. Sąd rozpoznając sprawę ma na względzie zachowanie się skazane po wydaniu wyroku, rozmiary wykonanej już kary, stan zdrowia skazanego i jego warunki rodzinne, naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, a przede wszystkim szczególne wydarzenia, jakie nastąpiły po wydaniu wyroku. 

Jeżeli orzekał tylko sąd I instancji wydał pozytywną opinię wówczas przesyła akta sprawy Prokuratorowi Generalnemu, po czym później akta zostają przedstawione Prezydentowi RP.

W razie negatywnej decyzji Prezydenta RP, ponowna prośba o ułaskawienie może zostać wniesiona po upływie roku od negatywnego załatwienia poprzedniej prośby. W przeciwnym wypadku sąd pierwszej instancji będzie mógł ją pozostawić bez rozpoznania.

Drugim rodzajem postępowania jest postępowanie wszczynane z urzędu. Może wszcząć z urzędu Prokurator Generalny, który może żądać przedstawienia sobie akt sprawy z opiniami sądów albo przedstawić akta Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej bez zwracania się o opinię. Prezydent może zadecydować wszczęcie z urzędu postępowania o ułaskawienie przez Prokuratora Generalnego w każdym przypadku. To postępowanie również kończy się ostatecznie decyzją Prezydenta RP.

Co do zasady, mimo wszczętego postępowania o ułaskawienie karę się wykonuje. Chyba że ważne powody przemawiają za ułaskawieniem, takie jak krótki okres pozostałej do odbycia kary.