Przeszukanie mieszkania – jak się zachować?
Przeszukanie mieszkania – jak się zachować?
Przeszukanie mieszkania stanowi czynność procesowo–kryminalistyczną ukierunkowaną na znalezienie przedmiotów lub osób mających związek z przestępstwem. Najczęściej do przeszukania dochodzi na początkowym etapie postępowania, w ramach śledztwa lub dochodzenia, gdy konieczne staje się ustalenie osób podejrzanych i zebranie materiału dowodowego. Przesłanki przeprowadzenia przeszukania oraz wytyczne w zakresie dokonania tej czynności uregulowane zostały w kodeksie postępowania karnego. Jak szerokie są uprawnienia organu dokonującego przeszukania? Czy ciążą na nim jakieś szczególne obowiązki w ramach tej czynności? Czego powinna spodziewać się osoba, u której zjawiają się funkcjonariusze?
Skorzystaj z E-porady prawnej
Zadanie pytania nic Cię nie kosztuje. Wstępna analiza i wycena jest bezpłatna oraz nie zobowiązuje do współpracy.
Kiedy może nastąpić przeszukanie mieszkania?
Zgodnie z regulacją kodeksową celem przeszukania mieszkania jest wykrycie lub zatrzymanie albo przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej, a także znalezienie rzeczy mogących stanowić dowód czy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym (zajęciu podlegać będą rzeczy wówczas, gdy konieczne jest zabezpieczenie kar majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym czy roszczeń o naprawienie szkody). Podstawą do podjęcia przeszukania jest uzasadniona podstawa do przypuszczenia, że osoba podejrzana czy wskazane rzeczy znajdują się w określonym miejscu. Takie przypuszczenie zaistnieć może zwłaszcza wtedy, gdy podmiot mający przeprowadzić przeszukanie dysponuje informacjami, zdobytymi w wyniku przeprowadzenia czynności procesowych i pozaprocesowych, wskazujących na to, że osoba czy przedmioty mogą przebywać w danym lokalu lub innym miejscu.
Przeszukanie dotyczyć może pomieszczeń (np. domu, mieszkania, przyczepy kempingowej), innych miejsc (np. środków transportu, przestrzeni otwartych), osoby, odzieży, podręcznych przedmiotów, systemu informatycznego czy urządzeń lub nośników, na których znajdują się dane informatyczne. Należy wyraźnie zaznaczyć, że podjęcie przeszukania u danej osoby nie oznacza, że automatycznie staje się ona podejrzana o popełnienie czynu zabronionego. Można wejść w posiadanie przedmiotów związanych z przestępstwem w wyniku splotu różnych okoliczności, pozostając zupełnie nieświadomym roli danej rzeczy w postępowaniu karnym. Dlatego nie należy się obawiać, gdy do drzwi mieszkania puka policja, żądając wpuszczenia do środka. Ponadto należy mieć na uwadze, że przeszukanie prowadzi nie tylko do znalezienia dowodów popełnienia przestępstwa, ale również przedmiotów świadczących o niewinności osoby podejrzanej.
Zasady przeprowadzania przeszukania
Ze względu na fakt, iż przeszukanie wkracza w podlegające konstytucyjnej ochronie prawa i wolności osobiste, naruszając przede wszystkim nietykalność osobistą, prawo do prywatności i nienaruszalność mieszkania, kodeks postępowania karnego wskazuje na konieczność przeprowadzania tej czynności zgodnie z jej celem, przy zachowaniu umiaru i poszanowania godności osoby, z którą wiąże się przeszukanie. Nadto wymaga się, aby przeszukanie dokonywane było bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości.
Kto może przeszukać mieszkanie?
Podmiotami uprawnionymi do przeprowadzenia przeszukania są prokurator albo policja, działająca na podstawie polecenia sądu lub prokuratora. Ustawa może wskazywać także na inne organy uprawnione do dokonania przeszukania, np. Straż Graniczną, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne.
Podstawą podejmowania jakichkolwiek działań w ramach przeszukania jest wydanie postanowienia, którego obligatoryjną treści ustanawia Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury. W postanowieniu takim należy wskazać cel czynności, osobę podejrzaną, która ma być wykryta, zatrzymana czy przymusowo doprowadzona, rzeczy, które powinny być znalezione lub zatrzymane, organ wykonujący czynności oraz dane personalne osoby czy dane instytucji, gdzie nastąpi przeszukanie. Konieczne jest wskazanie dowodów lub okoliczności, które uzasadniają przypuszczenie, że osoba podejrzana czy poszukiwane przedmioty znajdują się w miejscu wskazanym w postanowieniu.
Przeszukanie mieszkania bez obecności właściciela
Co do zasady postanowienie sądu lub prokuratora trzeba okazać osobie, u której ma być przeprowadzone przeszukanie, jednakże ustawa wprowadza wyjątek w tym zakresie. W wypadkach niecierpiących zwłoki podmiot dokonujący czynności okazuje wyłącznie nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, po czym zwraca się do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeprowadzonego przeszukania.
W obliczu decyzji o zatwierdzeniu dokonanego już przeszukania prokurator ocenia, czy czynności powzięte na podstawie kierownika właściwej jednostki Policji bądź samej legitymacji służbowej znajdowały uzasadnienie w okolicznościach danej sprawy, czy zostały przeprowadzone zgodnie z prawem, a także czy uprzednie wydanie postanowienia przez prokuratora rzeczywiście nie było możliwe. Obowiązkowo wydane postanowienie należy w terminie 7 dni doręczyć osobie, której przeszukanie dotyczyło, jeśli zgłosiła takie żądanie do protokołu czynności. Osobę, z którą wiąże się przeszukanie, bezwzględnie należy pouczyć o tym uprawnieniu.
Przeszukanie mieszkania – w jakich godzinach?
Przepisy procedury karnej wprowadzaj regułę, że przeszukanie pomieszczeń zamieszkanych można przeprowadzić za dnia, tj. w godzinach od 6.00 do 22.00. Jednakże w wypadkach nagłych, wyjątkowych, dopuszczalne jest podjęcie tej czynności w porze nocnej. Nastąpi to zazwyczaj wtedy, gdy podjęto pościg za sprawcą przestępstwa i w trakcie akcji następuje pilna potrzeba przeprowadzenia przeszukania czy też zdobyto informacje o planowanym ukryciu lub zniszczeniu dowodów przestępstwa. Dopuszczalne jest również kontynuowanie przeszukania w porze nocnej, gdy rozpoczęte zostało jeszcze za dnia. Ponadto pomieszczenia dostępne w porze nocnej dla nieokreślonej liczby osób, jakim są m.in. bary, kluby, kina, lub pomieszczenia służące do przechowywania przedmiotów, choćby magazyny czy przechowalnie bagażu, można przeszukać o dowolnej porze.
Zobacz też:
Obowiązek informacyjny
Obowiązkowo przed rozpoczęciem przeszukania należy poinformować osobę, u której czynności będą podjęte, o celu działań, a także wezwać ją do wydania poszukiwanych przedmiotów. Jeśli rzeczy zostaną dobrowolnie wydane i zamierzony cel czynności został osiągnięty, nie kontynuuje się przeszukania w celu ewentualnego znalezienia innych przedmiotów, które mogą okazać się przydatne w sprawie. Organ musi skupić się wyłącznie na przedmiotach wyraźnie wskazanych w postanowieniu o przeszukaniu.
Nieco odmiennie kształtuje się sytuacja, gdy postanowienie nie zostało wydane. Wówczas nawet jeśli pewne przedmioty zostały wydane, przeszukanie będzie kontynuowane, gdy organ ma uzasadnione przypuszczenie, że w danym miejscu znajdują się jeszcze inne rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie. Jednocześnie należy zaznaczyć, że nie ma ograniczeń co do rodzaju przedmiotu, który w wyniku przeszukania powinien zostać znaleziony lub zatrzymany. Zwłaszcza powoływanie się na szczególnie intymny charakter danej rzeczy nie uprawnia do odmowy wydania jej organowi prowadzącemu przeszukanie.
Szczególny tryb postepowania został przewidziany dla pism i innych dokumentów zawierających informacje niejawne bądź wiadomości objęte tajemnicą zawodową czy inną tajemnicą prawnie chronioną albo mających charakter osobisty. Jeśli kierownik instytucji państwowej lub samorządowej albo osoba, u której prowadzone jest przeszukanie oznajmi, że znalezione dokumenty mają taki właśnie charakter, organ dokonujący czynności nie zaznajamia się z zawartością pisma czy dokumentu, lecz w opieczętowanym opakowaniu niezwłocznie przekazuje znalezioną rzecz prokuratorowi lub sądowi.
Wskazany sposób działania nie znajdzie jednak zastosowania, jeżeli posiadaczem dokumentu zawierającego chronione informacje jest osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa, a także wtedy, gdy jest ona posiadaczem, autorem lub adresatem pisma czy dokumentu o osobistym charakterze.
Odmowa wpuszczenia policjanta do mieszkania
Niewykluczone, że w trakcie czynności przeszukania konieczne stanie się sięgnięcie przez funkcjonariuszy do środków przymusu. W przypadku zablokowania wejścia do mieszkania, odmowy wpuszczenia policjantów do środka bądź braku reakcji ze strony domownika organ może zastosować metodę siłowego wejścia do środka, zwłaszcza w sytuacjach nagłych, wymagających niezwłocznego dostania się do pomieszczenia i ujęcia osoby bądź zatrzymania przedmiotu.
Osoba, u której przeprowadzane jest przeszukanie, ma prawo być obecna przy czynnościach organu. Dodatkowo, jeśli nie uniemożliwi to przeszukania lub nie utrudni go w istotny sposób, dopuszczalne jest wskazanie przez domownika dodatkowej osoby, która będzie obserwować poczynania organu. Także sam podmiot przeprowadzający przeszukanie może przybrać do czynności wybraną przez siebie osobę.
Czynność przeszukania musi zostać odpowiednio zaprotokołowana. Protokół powinien obejmować przede wszystkim oznaczenie czynności (wskazanie, że jest to przeszukanie), miejsca jej przeprowadzenia, dokładnej godziny rozpoczęcia i zakończenia przeszukania, skrupulatny spis rzeczy zatrzymanych oraz wymienienie osób uczestniczących w czynności. Także sposób znalezienia rzeczy, wskazanie na to, czy została wydana dobrowolnie, czy też nie, zostanie odnotowany w protokole.
Co robić, gdy dostrzeżono nieprawidłowości w ramach przeszukania?
Na postanowienie dotyczące przeszukania przysługuje zażalenie osobom, których prawa zostały naruszone. Uprawnienie to przysługuje zatem niekoniecznie osobom, u których przeprowadzono przeszukanie.
Co możne stać się podstawą zażalenia? Przykładowo nieuzasadnione dokonanie czynności w porze nocnej, bezpodstawne naruszenie korespondencji, nieprawidłowy sposób postępowania z przedmiotami, przeszukanie bez uprzedniego postanowienia sądu lub prokuratora, gdy jego wydanie było możliwe. Zażalenie złożone w postępowaniu przygotowawczym rozpatruje sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzone jest postępowanie.
Czy uważasz ten artykuł za przydatny?
Na blogu Kancelarii staramy się poruszać tematy, z którymi najczęściej zgłaszają się do nas klienci. Sprawdż, jak możemy pomóc w Twojej sprawie.