Odroczenie wykonania kary – zasady, procedury i warunki

Odroczenie wykonywania kary jako instytucja istniejąca w polskim prawie karnym, polega na odłożeniu na pewien określony czas rozpoczęcia odbywania kary pozbawienia wolności. Sama jej istota stanowi zatem wyjątek od zasady niezwłocznego jej wykonania. Pamiętać jednak należy, iż warunkiem sine qua non skorzystania z omawianej instytucji prawnej przez skazanego jest nierozpoczęcie wykonywania orzeczonej kary.

W Kodeksie karnym wykonawczym uregulowania dotyczące kwestii odroczenia wykonywania kary przyjęły dwojaką naturę. Inaczej mówiąc, w zależności od rodzaju sytuacji, w jakiej znajdzie się skazany, odroczenie wykonywania jego kary będzie mogło przyjąć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Oznaczać będzie to, iż instytucja ta może stać się obowiązkiem, jak i możliwością do jej ustanowienia przez sąd rozpatrujący określony przypadek.

Kiedy odroczenie wykonania kary jest obligatoryjne?

Za przesłanki, powodujące obligatoryjne odroczenie wykonywania kary, zgodnie z art. 150 Kodeksu karnego wykonawczego, uznajemy:

1. chorobę psychiczną;
2. inną ciężką chorobę uniemożliwiającą wykonywanie zasądzonej kary.

Poprzez chorobę psychiczną należy rozumieć taki stan patologiczny, charakteryzującym się jakościowymi lub ilościowymi zaburzeniami funkcji poznawczych, emocjonalnych i motywacyjnych. Może prowadzić to do dość rozszerzonej interpretacji tego pojęcia i połączonego z tym braku możliwość stworzenia zamkniętego katalogu takich chorób. Mając na uwadze powyższe przesłanki należy stwierdzić, iż choroba psychiczna sama w sobie determinuje i stanowi podstawę do wszczęcia postępowania w przedmiocie odroczenia kary pozbawienia wolności. Niemniej jednak, inne zakłócenia czynności psychicznych czy upośledzenie umysłowe nie będą stanowiły podstawy do odroczenia wykonywania kary.

W kwestii reszty chorób, kwalifikujących się jako przesłanki do odroczenia, wykazać należy, iż choroby te są chorobami ciężkimi. Oznacza to, że swoim zaawansowanym stopniem zagrażać mogą skazanemu, przebywającemu w zakładzie karnym poprzez narażenie go na niebezpieczeństwo dla zdrowia lub co poważniejsze – dla życia.

W przypadku spełnienia się którejś z wyżej wymienionych przesłanek, wykonanie kary pozbawienia wolności odraczane zostaje do czasu ustania przeszkody. Instytucja ta nie stanowi zatem odstąpienia od wymierzenia kary pozbawienia wolności wobec skazanego, jakby mogło się wydawać, a jedynie odłożenie w czasie jej wykonania.

Kiedy odroczenie wykonania kary jest fakultatywne?

Spoglądając natomiast z trochę innej perspektywy, art. 151 KKW reguluje kwestię fakultatywnych przesłanek, będących podstawą do odroczenia wykonywania kary, które zaistnieć mogą w wyjątkowych sytuacjach życiowych skazanego. Z ich natury wynika, iż realizacja kary pozbawienia wolności jest możliwa, ale ze względu na swój charakter i czynniki na nią wpływające może powodować wiele ujemnych skutków względem skazanego. Ze względu na różnorodność tych przesłanek, należy pochylić się nad poszczególnymi z nich.

Zbyt ciężkie skutki dla skazanego lub jego najbliższych

Pierwszym zasadniczym przypadkiem, stanowiącym fakultatywną przesłankę odroczenia wykonywania kary jest sytuacja, w której kara zasądzona na rzecz skazanego i jej natychmiastowe wykonanie spowodowałoby zbyt ciężkie skutki. W art. 151 §1 KKW zauważamy jednak rozszerzony zakres adresatów, których dotykać mogą skutki jej wykonania. Jest to również prócz skazanego – jego najbliżsi i rodzina.

Poprzez stwierdzenie „zbyt ciężkie skutki” ustawodawca posługuje się widoczną klauzulą generalną, pozwalającą sądom na dosyć otwartą interpretację w zależności od określonego stanu faktycznego sprawy. Niemniej jednak, ciężkie skutki przejawiają się najczęściej w momencie rażącego pogorszenia się sytuacji ekonomicznej, zdrowotnej, jaki o osobistej skazanego lub jego rodziny. Sąd w takim przypadku może odroczyć wykonanie kary do roku.

Kobiety ciężarne i osoby sprawujące samotnie opiekę

Inaczej ma się sprawa w przypadku kobiet ciężarnych oraz osób sprawujących samotnie opiekę nad dzieckiem. Ze względu na obowiązek opieki nad podopiecznym i dużą odpowiedzialność w jego początkowym stadium rozwoju, instytucja odroczenia wykonania kary dla wymienionych podmiotów jest wydłużona w czasie. Odroczenie to może jednak nastąpić tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy stwierdzić można, iż nikt poza skazaną matką lub osobą sprawującą samoistnie opiekę nad dzieckiem nie jest w stanie się nim zająć.

Sąd w tym przypadku może odroczyć karę na okres do 3 lat po urodzeniu się dziecka. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby kobieta ciężarna uzyskała możliwość odroczenia kary na podstawie fakultatywnej przesłanki zbyt ciężkich skutków do roku, a następnie na okres do lat trzech po urodzeniu się jej dziecka, przy spełnieniu wyżej wymienionych warunków.

Przeludnienie zakładów karnych

Kolejną, dosyć specyficzną, fakultatywną przesłanką na odroczenie wykonywania kary, jest sytuacja możliwości przeludnienia zakładów karnych lub aresztów śledczych. Kwestią zasadniczą jest fakt, iż zjawisko to wystąpić musi na terenie całego kraju. Ostatecznie, to w gestii sądu pozostawać będzie dokonanie oceny, czy określony przypadek wniosku o odroczenie, motywowany przeludnieniem, będzie wystarczający i dostatecznie uargumentowany.

Taki rodzaj odroczenia Sąd może zastosować jednak tylko w przypadku kar nieprzekraczających jednego roku pozbawienia wolności. Znaleźć możemy również negatywne przesłanki determinujące brak możliwości ubiegania się o ten rodzaj odroczenia. Są nimi recydywa, wcześniejsze skazanie za przestępstwo z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia, jak i skazanie za przestępstwa znajdujące się w art. 197-203 KK, popełnionych w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.

Odroczenie wykonywania kary udzielane kilkakrotnie

Zgodnie z treścią art. 151 §3 KKW możemy stwierdzić, iż instytucjonalne odroczenie kary jest jedno, jednak może być ono wykonywane na raty. Oznacza to, że Sąd odraczając karę pozbawienia wolności może orzec kilkakrotnie, na okresy krótsze. Istotnym jest, iż suma okresów krótszych nie może przekraczać maksymalnych okresów określonych przez ustawodawcę w danym przypadku. Gdy skazany wykorzystałby cały możliwy okres odroczenia mu przysługujący, Sąd umarza postępowanie w przedmiocie rozpoznania kolejnego wniosku.

Obowiązki skazanego przy odroczeniu

Właściwy sąd udzielający odroczenia skazanemu, ma możliwość nałożenia na niego określonych obowiązków, które enumeratywnie wymienia ustawodawca w art. 151 §4 KKW. Obowiązkiem może być podjęcie starań o znalezienie pracy zarobkowej przez skazanego, regularne zgłaszanie się w określonych jednostkach Policji, jak i rozpoczęcie leczenia czy rehabilitacji. W zależności od orzeczenia sądu, na skazanego można nałożyć jeden, jak i wszystkie rodzaje obowiązków w zależności od stanu faktycznego w określonej sprawie.

Formalności sądowe

Uprawnionym podmiotem do złożenia wniosku o odroczenie wykonywania kary pozbawienia wolności jest sam skazany, dyrektor zakładu karnego oraz kurator zawodowy. Po przygotowaniu należycie wniosku, wybrany podmiot powinien dokument przekazać do sądu. Ważne jest jednak to, aby wniosek ten złożony został w sądzie, który orzekał w pierwszej instancji. Będzie to również właściwy sąd w postępowaniu dotyczącym wykonania orzeczenia o odroczeniu kary dla skazanego. Jeżeli chcesz skorzystać z tej instytucji, skontaktuj się z nami, adwokat specjalizujący się w sprawach karnych przeprowadzi Cię przez całe postępowanie sprawnie i szybko.