Zaprzeczenie i ustalenie ojcostwa

Zarówno zaprzeczenie jak i ustalenie ojcostwa mają istotny wpływ na życie dziecka i całej rodziny. Ustalenie ojcostwa polega na potwierdzeniu biologicznego ojcostwa dziecka, natomiast zaprzeczenie ma na celu zanegowanie tego stanu. W tym artykule omówimy szerzej procesy ustalenia i zaprzeczenia ojcostwa, aby można było lepiej zrozumieć konsekwencje prawne takich modyfikacji stanu rodzinnego.

Zaprzeczenie ojcostwa – kiedy jest możliwe

Zaprzeczenie ojcostwa wiąże się z instytucją domniemania ojcostwa. Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego domniemywa się, że dziecko pochodzi od męża matki, jeżeli dziecko to urodziło się w trakcie trwania małżeństwa lub w ciągu 300 dni od jego ustania lub unieważnienia. Zdarzają się sytuacje, w których mąż matki nie jest biologicznym ojcem dziecka, mimo że urodziło się ono w trakcie trwania małżeństwa. W takiej sytuacji domniemanie ojcostwa może zostać obalone jedynie na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Aby zaprzeczyć ojcostwu, konieczne jest udowodnienie, że mąż matki nie jest biologicznym ojcem dziecka. Czasami pojawia się konieczność przeprowadzenia testów DNA.

Terminy złożenia pozwu

Uprawnienie do zaprzeczenia ojcostwa przysługuje matce dziecka, mężowi matki, dziecku oraz prokuratorowi. Męża matki na złożenie pozwu o zaprzeczenie obowiązuje termin jednego roku od dnia, w którym dowiedział się, że nie jest biologicznym ojcem dziecka. Należy jednak pamiętać, żeby pozew ten złożyć zanim dziecko osiągnie pełnoletność. Matkę dziecka obowiązują analogicznie te same terminy – rok od dnia, w którym dowiedziała się, że jej mąż nie jest ojcem jej dziecka, ale nie później niż do dnia, w którym dziecko osiąga pełnoletność. Dopiero po osiągnięciu pełnoletności natomiast pozew o zaprzeczenie ojcostwa może wnieść dziecko. Jeśli jednak dziecko dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki, przed osiągnięciem pełnoletności, ma na złożenie pozwu o zaprzeczenie ojcostwa rok od dnia, w którym dowiedziało się o tym fakcie. Prokuratora nie obowiązują terminy na złożenie pozwu o zaprzeczenia ojcostwa.

Konsekwencje prawne zaprzeczenia ojcostwa

Jeśli sąd orzeknie zaprzeczenie ojcostwa, mężczyzna traci wszelkie prawa i obowiązki związane z ojcostwem. Oznacza to, że nie może on dłużej podejmować decyzji dotyczących dziecka i jego majątku. Warto jednak pamiętać, że wszelkie decyzje podjęte przez mężczyznę przed wyrokiem sądu są nadal ważne.

Mąż matki dziecka może wystąpić do sądu z powództwem o stwierdzenie ustania obowiązku alimentacyjnego. Należy pamiętać jednak, że nie przysługuje mu roszczenie o zwrot świadczeń, które spełnił przed prawomocnym wyrokiem sądu o zaprzeczeniu ojcostwa.

W kwestii dziedziczenia ustawowego po mężu matki lub jego krewnych, którzy zmarli przed zaprzeczeniem ojcostwa, spadkobiercy mogą domagać się, by postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku zostało uchylone.

Kiedy ustalenie ojcostwa jest możliwe?

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie ojcostwa, albo na mocy orzeczenia sądu, w sytuacji, w której nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone. W rezultacie tej regulacji, gdy w akcie urodzenia dziecka wpisany jest mąż matki dziecka, niemożliwe jest ustalenie ojcostwa.
W takiej sytuacji pierwszym krokiem jest złożenie pozwu o zaprzeczenie ojcostwa męża matki. Podobnie jak w przypadku ustalenia ojcostwa, kluczowym dowodem w sprawie są testy DNA.

Terminy ustalenia ojcostwa

Z pozwem o ustalenie ojcostwa może wystąpić biologiczny ojciec dziecka, matka, dziecko oraz prokurator. Pozew o ustalenie ojcostwa rodzice mogą złożyć do momentu osiągnięcia pełnoletności przez dziecko. Po ukończeniu przez dziecko 18 lat z pozwem takim może wystąpić tylko dziecko lub prokurator. W sytuacji, gdy ojciec dziecka kwestionuje ojcostwo dziecko, kluczowym będzie wystąpienie z wnioskiem o wykonanie badań DNA.

Konsekwencje ustalenia ojcostwa

Ustalenie ojcostwa nadaje biologicznemu ojcu pełne prawa i obowiązki rodzicielskie wobec dziecka. Oznacza to, że od tej chwili może on podejmować decyzje dotyczącego dziecka oraz jego majątku, jak również ponosi odpowiedzialność za jego utrzymanie. Warto jednak pamiętać o tym, że w przypadku spraw istotnych rodzice decydują wspólnie, a jeśli nie będą zgodni, powinni zgłosić się do sądu w celu rozstrzygnięcia sporu.

W kwestii dziedziczenia – dziecko dziedziczy spadek po ojcu, który uznał swoje ojcostwo. Dotyczy to nie tylko dzieci pochodzących z małżeństwa, ale również tych, których rodzice nie zawarli związku małżeńskiego.

Ustalenie ojcostwa może wiązać się z obowiązkiem płacenia alimentów przez biologicznego ojca na rzecz dziecka. Sąd może nakładać odpowiednie zobowiązania finansowe, uwzględniając potrzeby dziecka i możliwości zarobkowe ojca.

Kwestie ustalenia ojcostwa mogą również dotyczyć nazwiska dziecka. W przypadku ustalenia ojcostwa przez uznanie rodzice składają zgodne oświadczenia, na podstawie których określa się nazwisko dziecka. Rodzice mają możliwość wskazania nazwiska jednego z nich lub utworzenia nowego nazwiska poprzez połączenie nazwiska matki i nazwiska biologicznego ojca. W przypadku niezłożenia oświadczeń przez rodziców, dziecko nosi nazwisko, które składa się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. W celu zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło trzynaście lat w momencie ustalenia ojcostwa, wymagana jest zgoda samego dziecka.

Warto pamiętać, że zarówno ustalenie, jak i zaprzeczenie ojcostwa mają wpływ na dziecko, dlatego trzeba uwzględnić jego dobro i potrzeby podczas podejmowania decyzji. W przypadku niejasności, sporów lub trudności związanych z ustaleniem lub zaprzeczeniem ojcostwa, zawsze zaleca się skonsultowanie z prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym.