Ostatnie orzeczenia TSUE w 2023 w sprawie kredytów frankowych – konsekwencje dla kredytobiorców i systemu finansowego

Historia kredytów frankowych jest pełna kontrowersji, a kredytobiorcy zmagają się z wahaniem kursu franka szwajcarskiego, co prowadzi do znaczącego wzrostu ich zadłużenia.

W ostatnich orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej sędziowie rozpatrzyli kluczowe kwestie prawne dotyczące umów kredytowych indeksowanych do franka szwajcarskiego, takie jak transparentność, uczciwość, czy też skutki dla konsumentów. W wyniku najnowszych orzeczeń TSUE, można spodziewać się istotnych zmian w praktyce bankowej, zarówno jeśli chodzi o oferowane produkty, jak i o stosowane klauzule umowne.

Przegląd orzeczeń TSUE

W wyroku z 15.06.2023 r., C-520/21, w sprawie Arkadiusz Szcześniak przeciwko bank M. SA, Trybunał wskazał, że przepisy prawa unijnego nie stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą konsument ma prawo żądać od instytucji kredytowej rekompensaty wykraczającej poza zwrot miesięcznych rat i kosztów zapłaconych z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty, pod warunkiem poszanowania celów dyrektywy 93/13 i zasady proporcjonalności. Jednocześnie Trybunał wskazał, że przepisy prawa unijnego stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Wyrok ten ostatecznie zamknął bankom drogę do dochodzenia tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu. Wszystkie roszczenia banków o zapłatę jakichkolwiek pieniędzy za korzystanie z kapitału kredytu na podstawie nieważnej umowy kredytu frankowego są w świetle wyroku TSUE niedopuszczalne. Natomiast kredytobiorca niezależnie od zasadności roszczenia banku o bezumowne korzystanie z kapitału kredytu frankowego może żądać od banku kwot innych niż z tytułu świadczenia nienależnego lub odsetek za opóźnienie, a więc m.in. odszkodowania.

Z kolei z wyroku z 7.12.2023 r., C-140/22, w sprawie SM i KM przeciwko mBank S.A. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreślił, że przepisy prawa unijnego stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą wykonywanie praw, które konsument wywodzi z dyrektywy 93/13, jest uzależnione od złożenia przez tego konsumenta przed sądem oświadczenia, w którym twierdzi on, po pierwsze, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy tego warunku, po drugie, że jest świadomy z jednej strony faktu, że nieważność wspomnianego warunku pociąga za sobą nieważność wspomnianej umowy, a z drugiej – konsekwencji tego uznania nieważności, i po trzecie, że wyraża zgodę na uznanie tej umowy za nieważną. Innymi słowy, TSUE zaznaczył, że dotychczasowa praktyka sądów, polegająca na żądaniu od kredytobiorców złożenia specjalnego oświadczenia o świadomości, że umowa kredytu frankowego zawiera postanowienia niedozwolone, była nieprawidłowa. Sąd nie może uzależniać unieważnienia umowy kredytu frankowego lub pozostawienia umowy w mocy w zależności od tego czy kredytobiorca złoży tzw. oświadczenie o abuzywności.

W końcu w wyroku z 14.12.2023 r., C-28/22, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że przepisy prawa unijnego stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą, w sytuacji gdy umowa kredytu hipotecznego zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem nie może już pozostać wiążąca po usunięciu nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie, przedsiębiorca ten może powołać się na prawo zatrzymania umożliwiające mu uzależnienie zwrotu świadczeń otrzymanych od tego konsumenta od przedstawienia przez niego oferty zwrotu świadczeń, które sam otrzymał od tego przedsiębiorcy, lub gwarancji zwrotu tych ostatnich świadczeń, jeżeli wykonanie przez tego samego przedsiębiorcę tego prawa zatrzymania powoduje utratę przez rzeczonego konsumenta prawa do uzyskania odsetek za opóźnienie od momentu upływu terminu nałożonego na danego przedsiębiorcę do wykonania zobowiązania umownego po tym, jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu świadczeń zapłaconych jemu w wykonaniu tej umowy. Chodzi bowiem o sytuację, kiedy w czasie sprawy frankowej kredytobiorca występuje z żądaniem zapłaty nienależnie spełnionych świadczeń, zaś bank podnosi, że przysługuje mu zwrot całej kwoty nienależnie wypłaconego kredytu. Najczęściej banki podnoszą wtedy zarzut zatrzymania, który według niektórych sądów oznacza, że bank zwróci kredytobiorcy frankowemu wszystkie nienależnie spełnione świadczenia, w tym raty kredytu, ale tylko wtedy, gdy kredytobiorca zaoferuje bankowi całą kwotę kapitału kredytu. Trybunał słusznie odpowiedział się przeciwko takiemu rozwiązaniu.

Konsekwencje dla kredytobiorców

Orzeczenia TSUE mają potencjalnie ogromne znaczenie dla kredytobiorców, zwłaszcza tych, którzy zaciągnęli kredyty indeksowane do franka szwajcarskiego. Decyzje te mogą wpłynąć na warunki spłaty kredytów, a także na możliwość dochodzenia swoich praw. Wyroki znacznie poprawiają sytuację konsumenta względem banku, który już nie może stosować nieuczciwych metod procesowych, aby utrudnić odzyskanie przez klienta nienależnie spełnionych świadczeń.

Reakcje instytucji finansowych

Reakcje instytucji finansowych na te orzeczenia są zróżnicowane. Niektóre banki mogą być zobowiązane do dostosowania swoich praktyk, a to może wpłynąć na stabilność sektora finansowego. Standardy wynikające z wyroków sprawiają, że obecnie będzie można jeszcze łatwiej odzyskać pieniądze od banków, a te będą przegrywać jeszcze więcej spraw frankowych.

Perspektywy przyszłości

Ostatnie orzeczenia TSUE w sprawie kredytów frankowych rysują nowe perspektywy dla regulacji sektora finansowego i ochrony konsumentów. Perspektywy te będą wymagały uważnego monitorowania i ewentualnych działań legislacyjnych. Ostatnie orzeczenia TSUE w sprawie kredytów frankowych mają więc istotne znaczenie dla kredytobiorców i sektora finansowego. Wprowadzają nowe standardy i kryteria, które mogą przyczynić się do poprawy ochrony praw konsumentów w kontekście umów kredytowych.

Jeśli jesteś zainteresowany analizą swojego kredytu frankowego, skontaktuj się z kancelarią Lexay. Mamy doświadczenie w sprawach frankowych, a nasi wykwalifikowani prawnicy pomogą Ci uwolnić się od toksycznego kredytu frankowego.